Notice
  • One of the files that is needed for the correct operation of the System - CW Gears plugin appears to be missing! Please install a fresh copy of the latest version to fix this issue.

Report comment

Malie fau Ha'apai. Tala pea ngali ko e me'a 'oku maseni ai. 'Oku lave ki ai 'a e maa'imoa 'a Kuini Salote 'o e "Hiva Afa 'a Vaea." Ka faingata'a pe faingofua, Ha'apai tu'u ho'o kaimu'a." 'Oku fa'a lave malie mo mahino ma'u pe ki ai 'a Hufanga ('Okusitino Mahina), 'a ia ko e ui ki Ha'apai ke nau polepole (tu'u mai ki mu'a) he me'a 'oku nau 'ilo lahi taha ki ai mo poto lahi taha ai, 'o tatau pe 'a e faingata'a mo e faingofua. 'Oku to e 'asi pe he maa'imoa 'e taha he faikehekehe 'o Vava 'u mo Ha'apai 'o pehe, "'Otu Ha'apai fietangata, Tu'u 'a Vava'u he matanga," 'o to'a tete'e 'a Ha'apai ka e viki-mo-sani mo ta'efieto 'a Vava'u.

'Oku to e malie lahi mo e ngaahi hingoa fakatenetene 'o Ha'apai kuo fakalau mai 'e viu faka'etita, 'a ia 'oku ho'ata mai ai 'a e loto'i Ha'apai. 'Oku kau ai 'a e Fo'i'one'one, Ha'apaiveu, Fangafalikipako, Fanga'ihesi, Fangakopaluki, Fangailifuka, 'Otuha'apai mo e Ha'apaifakapotopoto. 'E to e lava pe ke lau 'oku kau ai 'a e 'Otumotuanga'ofa, 'o hange ko e viu faka'etita, 'a ia foki ko Ha'apai na'e fai ai 'e Kapiteni Kuki 'a e fakahingoa.

'Oku to e malie mo e ngaahi hingoa ko e Tonga'eiki, Tongatapu mo e Tongalahi, 'o hange ko e fa'a lave 'a Hufanga. 'Oku ngali 'uhinga ki he kamata 'a e fua Tu'i Tonga 'i Popua, 'a ia na'e tamai 'Otua mei Langi ('a ia ko Ha'amoa) ka e fa'e Maama ('a ia ko e Niuatoputapu), 'o 'uhinga 'a e Tonga'eki ko 'ene tamai 'Otua pea ko e 'Otua ko e tapu pea ko e Tongalahi ko e lahi he 'Eiki mo e Tapu, 'a ia ko e ma'u mei he 'Otua.

'Oku ngalingali ko e 'uhinga 'a e Niuatoputapu ('o liunga ua hono tapu) ki he fa'e 'a 'Aho'eitu ko 'Ilaveha ('a ia ko e hoihoifua totu'a) ko e 'ofefine 'o e 'Otua-mo-Tangata ko Seketo'a, 'a ia na'e to e liliu ki he Va'e-'o-Popua ko e totu'a 'ene hoihoifua (hono fo'ivae mo e lou'ulu loloa mo e to e 'ila ko e faka'ilonga 'o e hoihoifua). 'Oku ngalingali ko Niuafo'ou ko e Niua na'e toki tanaki (fo'ou) mai ki he Pule'anga Hau 'o e Tu'i Tonga, 'a ia na'e mole mei Ha'amoa mo e pule 'a e Tu'i Manu'a 'o ma'u 'e Tonga.

Na'e fokotu'u mai 'e Hufanga 'oku kehe 'a e 'uhinga ia 'o e lahi 'a Vava'ulahi, 'a ia ko e lahi he loto mafana mo e loto momoko, 'o 'ikai pe ke tu'u ia 'i loto he vaha'a 'o e mafana mo e moomoko (ka e lahilahi pe ki he mafana), 'a ia 'oku 'uhinga ai hono hingoa fakatenetene 'e taha ko e Fatamafana pe Fatafatamafana, 'o 'uhinga ki he fatafata ko e nofo;anga ia 'o e ongo mo e loto mafana, 'a ia ko e mafu pe fatu. 'Oku ofi 'a e Vava'u Lahi (Great Vava'u) he hingoa fakatenetene ko e Pilitania Lahi (Great Britain), 'a ia ko e lahi he to'a (he ko e fonua si'i ka e lahi he ongo mo e loto to'a, 'o hange pe ko Vava'u, 'a ia na'e kau hono kau to'a tete'e he Tautahi/Tau Tahi fakatahaa mo Ha'apai). 'Oku to e hingoa fakatenetene 'a Vava'u ko e Ha'afuluhao (ko e ma'u mei he Safulusao hono fa'a tukua mai 'a e kau fefine hoiohoifua 'o Ha'amoa ki he Tu'i Tonga he motu tu'u fakahahake ko Koloa 'i Vava'u) mo e Lolo'ahalaevalu (fakataha ki mui ni mai ko e Matapaopalataisi 'aia 'oku tu'u ai 'a 'Iteni 'o e 'otu kaveinga he ta'anga viki malie 'a Feke Tutu'ila).