“ MO'ONI IA SIUA...Ko e anga maheni 'o e tānaki pa'anga faka-tupu (profit) ki hotau pule'angá ko hono kaiha'asi ho'atā, mo ngāue kākā 'aki 'e he kau minisitā hangē ko Lavulavu: 'Omai e ngaahi vausia loi mei honau fāmili mo e fanga pone; lolotonga ia 'oku kei 'i ai 'a e kakai 'oku nau kei nofo ta'e 'uhila, pe 'oku 'ikai kenau lava 'o totongi tu'uma'u 'enau mo'ua 'uhila mo e vaí ko e masivá, mo e masiva ngāué (unemployment).
(1) 'Aonga ange ke 'oua totongi 'a e pa'anga faka-tupú ki he pule'angá, ka e faka-ma'ama'a 'a e totongi 'uhila 'a e kakaí ke holoki mei he sēniti 78.68/kwh; pē ko hono totongi tokoni'i (subsidize) 'a e 'uhila 'a e masivá. Pea 'oku 'ifē koā 'a e 9% faka-ma'ama'a mei he mālohi 'o e la'ā (solar energy) kuo langa 'i Vainí mo Vava'ú? Fakatatau ki he fakamatala 'a Min. Sovaleni? Fakaofo ia kuo laka 'a e holoki faka-ma'ama'a 'a e 'uhila la'ā 'a Tongá 'i 'Amelika 'oku kei 4%? 'Oku toe ulo lahiange nai 'a e la'ā 'i Tongá ni?
(2) Ko e kautaha 'uhilá ko e pisinisi pule'i tāfataha (monopoly) 'a e Pule'angá, he 'oku 'ikai ngofua ke 'i ai ha pisinisi 'uhila faka-fo'i-tuitui makehe ke 'i ai 'a e fe'au'auhi 'i he māketí. 'Oku ta'e faka-temokalati 'a hono pule'i 'e he tokosi'i 'i he pule'angá 'a e tu'unga mo'ui 'a e kakai tokolahí 'oku nau faka-'aonga'i 'a e monū ko iá.
(3) Neongo ko e pule'angá na'a ne 'ohake 'a e sino'i pa'anga (capitalization), kuo tau ui 'i onopooni ko e "pule'anga 'o e kakaí." Ko ia kuo totonu ke tukuange 'a e kautaha 'uhilá mo e vaí ki he kakaí kenau vahevahe totonu, pea kenau ma'u faingamālie mo koloa'ia kotoa ai. Ko e fu'u pa'anga kuo kaiha'asi 'e Lavulavú 'e 'ikai toe fakafoki mai ia, he kuo luelue malimali mo tau'atāina ia ka kuo tuli mei he ngāué, pea faka'ilo 'o ngāue pōpula 'a e tokolahi 'i he ngaahi hia ma'ama'a angé.
(4) 'Oku totonu ke pule'i 'e he kakaí 'a e poate 'uhilá mo e poate vaí 'o liliu ko e ongo kautaha fetokoni'aki (cooperatives), pea ko e ongo kautaha 'ikai faka-tupu pa'anga (non-profit organizations). 'Oku na tufaki 'a e tupu faka-pa'angá ke holoki 'a e totongi faka-māhiná 'a e kau ma'u 'uhila mo e vaí kenau pule'i e kanolelei 'enau ngāué. Pea 'oku nau totongi lelei foki 'enau kau ngāué, mo faka-fo'ou ma'upē 'enau ngaahi ngāue lalahí (infrastructure), mo e ngaahi naunau ngāué.
(5) 'Oku 'i ai 'a e totonu 'a e Tonga kotoa kenau ma'u 'uhila mo e vai, 'o a'u ki he masivatahá. 'Oku 'ikai ko ha monū'ia pē ia 'oku foaki ki he kakai tu'umālié. Ko e 'uhilá mo e vaí ko e aka mo e tefito kinaua 'o e mo'ui leleí, lotu lelei, mo e ako leleí. 'Oku totonu ke 'i ai e 'uhila ki he maamá pea faka-faingofua'i mo e tau ki ai 'a e puha 'aisi 'a e 'api kotoa ke faka-tolonga 'enau me'atokoní. Pea lava e ako po'uli 'a e fānau ke faingofua e faka-'aonga'i 'o e komipiutá mo e TV ki he 'enau akó.
(6) Pea ke fili 'e he 'ulu'i fāmili 'oku nau faka-'aonga'i 'uhila mo e vaí 'a e kau mēmipa 'o e ongo poaté. 'Oange 'a e pāloti 'e taha ki he pule 'o e 'api (head of household). Pea fili mo uki ai 'e he poaté 'a e kau CEO kenau fakalele 'a e ngāué. ”