Fakaanga’i fefeka Palesiteni Kosilio Sipoti Pasifiki langa mala’e tāpulu ‘a Tonga ^Featured

 Ko Vidhya Lakham foki koe kapiteni ia ‘o e mala’e tāpulu luo ‘e 18 ‘oku tu’u ‘i Vatuwaqa ‘i Suva pea ‘oku memipa ai ‘a e kau va’inga tāpulu ‘e toko 600 tupu.

‘I ha fakamatala ‘a Lakham hangē koia ko hono lipooti ‘e he Nuku’alofa Times lolotonga ‘a e fakataha ‘a e Komiti ‘Olimipiki ‘a ‘Osēnia (Oceania National Olympic Committee General Assembly) ko e pole lahi kiate kinautolu a e feinga ke tauhi ‘a e mala’e tāpulu Vatuwaga kiha tu’unga taau neongo ‘enau tokolahi.

Na’a ne fakahā ai ‘oku ‘ikai koha ngāue faingofua ‘eni pea ‘oku toe fiema’u mo e pa’anga lahi kiai. ‘I he’ene lau koe fai tu’utu’uni ko’eni ‘a e Pule’anga Tonga ‘e fiema’u ‘a e ngāue lahi kiai ‘i he kaha’u.

‘Oku ‘ikai fiema’u ke toe langa ha mala’e tāpulu luo 18 ia ‘i Tonga ki he sipoti lolotonga ia ‘oku ‘i ai ‘a e mala’e luo 9 pea ‘oku lolotonga faingata’a pe ia ke matauhi. ‘Ikai ngata ai ka ‘e lava pe ‘a e sipoti ‘i ha fakalelei ki he mala’e lolotonga hange koia na'e fokotu'u atu 'e he Komiti Sipoti 2019 'oku sea ai 'a Lord Sevele ki he Pule'anga.

Na’a ne hoko atu ‘o pehē koe kau tāpulu ‘i Tonga ‘oku toko 100 tupu si’i pe pe ofi ai pea ‘oku ‘ikai fiema’u ha langa ia ‘oku fakamole ha pa’anga lahi kiai. ‘I he’ene fakamatala ‘oku lahi fau e ngaahi mala’e tāpulu ‘i Siapani mo ‘Amelika kuo tapuni koe ‘ikai lava ke matauhi neongo ‘enau tu’umalie.

Kaikehe foki kuo fakahā foki ‘e he Palēmia ia ‘o Tonga mo e Pule’anga ‘i he uike s’ii kuo maliu atu ‘e hoko atu pe hono langa ‘o e mala’e tāpulu ‘i Popua pea ‘e tauhi pe ia ‘e he Pule’anga neongo ‘a e fakafepaki kiai ‘a e Komiti Sipoti 2019 ‘a Tonga. Na’e ‘eke foki ki he Palēmia ‘e he mītia pe ‘e luo fiha ‘a e mala’e tāpulu ‘a e Pule’anga pea na’a ne fakahā ‘e fakafalala pe he taimi ‘a ia ‘oku ‘ikai fu’u mahino he taimi ni.

‘Oku fehu’ia lahi foki ‘a e nga’unu ko’eni he ‘oku ‘ikai ke a’u ‘a e kau va’inga tāpulu ‘i Tonga ni ‘o peseti ‘e 1% ka koe laui miliona ‘oku fakamole ki he ngāue ko’eni. ‘Ikai ngata ai ‘oku ‘ikai malava ke matauhi ‘a e Pa’ake Teufaiva ‘a ia ko e ‘akapulu koe sipoti fakafonua ia ‘a Tonga pea manakoa foki.

‘Oku ‘ikai foki ke ‘i ai ha mala’e netipolo fakafonua lelei pehē ki he ngaahi sipoti kehe ‘a ia ‘oku tokolahi ‘a e peseti ‘o e fonua ‘oku kau kiai pea muimui ai mo e toenga 'o e peseti 'e 99% 'o e fonua. Ko e tāpulu foki koe meimei koe kau ngāue ma’olunga pe mo e kau pisinisi pehē ki he kau muli ‘oku kau kiai ‘i Tonga ni pea ‘oku fa’a taku koe va’inga pe tokua pe ‘a e kau paipa pe ko e kau ma’u me’a.

‘Oku kau foki ‘a e tāpulu he ngaahi sipoti ‘oku ‘amanaki ke fakahoko ‘i he fe’auhi ‘a e Pasifiki ‘i he 2019.