Menu
cache/resized/7a303faa48902efd848c7494b9385c2b.jpg

RED

Rapid Engineering Diagnostic

Specialize in:

...
Latest News

'Uhinga Ta'ofi Fakataimi e Tokoni Fakapa'anga 'a e World Rugby ki Tonga Featured

Fuka Kitekei'aho 'i he'ene tali 'a e tokoni mei a Robert Matthews ko e CEO 'a e Tonga Power Limited Fuka Kitekei'aho 'i he'ene tali 'a e tokoni mei a Robert Matthews ko e CEO 'a e Tonga Power Limited

TA’OFI FAKATAIMI E TOKONI FAKAPA’ANGA ‘A E WORLD RUGBY
By
Fuka Kitekei’aho

 Na’e talu mei Sanuali 2016 hono ta’ofi ‘e he WR ‘enau tokoni fakata’u ki he fakalele e ‘akapulu pea pehe ki he vahe ‘a e kau ngaue kotoa. Koe ‘uhinga lahi foki e ta’ofi fakataimi ko ‘eni koe ta’e fiemalie ‘a e WR ki he founga fakalele e ‘akapulu he taimi ni. Ka ‘oku ‘ikai koe mo’ua  ‘o e TRU, hange koia ‘oku tala ki mamani ‘e he Palesiteni e ‘akapulu ‘a Tonga.

Ko Fisi mo Ha’amoa ‘oku lahi ange ho’ona mo’ua ‘i Tonga ni, ka ‘oku na ‘osi ma’u ‘ena ua ‘a e tokoni fakapa’anga ‘a e WR ki he 2016. Koe ngaahi mo’ua e ngaahi ‘Iunioni ‘Akapulu koe me’a pe ia ‘anautolu (sovereignty issue). Pea ‘oku ‘ikai ke manavasi’i e WR ia na’a to’o ha silini ‘o totongi ’aki ha mo’ua he ‘oku malu ‘aupito ‘enau pa’anga ‘a nautolu. Hange ko Tonga ni, ‘oku tukumai kotoa pe ‘enau pa’anga ‘anautolu ki he ANZ Bank ki he ‘enau ‘akauni pauni ( pa’anga Pilitania). Pea ‘e toki tukuange mai pe ia ke fai ha totongi mo’ua,  ka loto ki ai e WR. Koe pa’anga foki ‘a e WR ‘oku tokonga’i ia mei tu’a ‘e ‘Aloma Johasson mo ‘ene Kautaha.  Koe fakamo’oni sieke koe High Performance  Manager pea mo ‘Aloma Johansson. ‘Ikai ke kau ki ai e CEO ‘a e TRU ia. Sai kapau ‘oku malu pehe ‘e pa’anga ‘a e WR, koe ha leva e ‘uhinga ‘oku ‘ikai ‘omai ai ‘enau tokoni ki Tonga ni? ‘Ikai ‘oku ‘i ai e ‘uhinga kehe ia?

KOE NGAAHI ‘UHINGA ‘OKU TA’OFI FAKATAIMI AI E PA’ANGA ‘A E WORLD RUGBY.

-‘Uluaki pe, koe ngaahi liliu ‘oku fakahoko ‘e he ‘Iunioni he taimi ni ‘oku ‘ikai ke loto lelei pe fenapaasi moe fiema’u ‘a e WR.

-Ua, koe ngaahi Good Governance Principles na’e tukumai mei he Oceania, ‘a ia koe va’a ia e WR ‘oku ne tokanga’i e ‘akapulu he Pasifiki, na’e fiema’u ia ke tali ‘e Tonga ni kimu’a he Tisema 2015, ‘oku te’eki ai ke tali ‘eni ‘e he TRU.

Teu lave ki he ‘uluaki ‘uhinga.  ‘Oku kau ki heni hono tuku kitu’a mo hono fakahu mai ki loto e kau ngaue. Koe kau ngaue ‘oku vahe mei he WR ‘oku ‘i ai ‘enau Konituleki pea ka tuku ha taha ki tu’a ‘e he TRU ‘oku fiema’u ia ‘e he WR kenau kau mai ki hano review ‘enau ngaue pea toki fai ha tuku ki tu’a kapau na’e ’ikai ma’u e ngaahi taumu’a ‘oku ha he’ene konituleki. “I he tafa’aki e fakahu e kau ngaue fo’ou, kuopau ke kau ki ai e WR pea kuopau ke tu’uaki pea pehe ki he interview. 

Koe ngaahi me’a ko ‘eni ‘oku ou fakaha atu ‘i ‘olunga, ‘oku ‘ikai ke fai ki ai e Pule ‘oe TRU he taimi ni.  Koe me’a leva  ‘oku manavasi’i ki ai e WR koe ngaahi ‘eke fakakonituleki e ngali fai ‘e he kau ngaue ‘oku tuku ki tu’a. Ua, koe fakahu fakapone e kau ngaue ki loto, ‘oku ‘ikai ke nau fie fakamole ai ‘enau pa’anga he ‘oku ‘ikai ke nau kau ai, ke fakapapau’i koe kakai totonu pea ko ‘enau pa’anga tene hanga ‘o langa hake e ‘akapulu he fonua ni.

Na’e ‘osi fai e tu’utu’uni ‘a e Pule moe Poate ke tuku ki tu’a ‘a e High Performance Manager (tama fakamo’oni sieke) kae fetongi ‘e he tama local. Na’e ‘ikai foki ke tali ‘e he WR e fo’i fetongi ko ‘eni, koe ta’e kualifai e motu’a local ki he tu’unga mahu’inga ko ‘eni. Koe motu’a High Performance foki koe motu’a Palofesa mei Sydney, Australia he tafa’aki Sport Science. Pea ko hono tuku kitu’a ta’e fai hono review ‘oku ‘ikai koe due process pe Good Governance pea ‘oku ‘ikai loto lelei ki ai e WR. Koe‘uhi kuo tuku e motu’a fakamo’oni sieke  ki tu’a pea ‘oku tailiili leva e WR hono ‘omai ‘enau pa’anga ke fakalele ‘e he kakai hu noa’ia pea ‘oku ’ikai kenau ma’u e tu’unga fakaako.

Koe ‘uhinga hono ua, koe taha ia e me’a na’e feinga lahi mai ki ai e WR talu mei he 2012, ke fakalelei’i e Good Governance ‘o e Unioni. ‘Uluaki, ‘oku tupu ‘eni mei he fetokaki holo e ngaahi pule ‘a e Poate hono fakalele e ‘akapulu, ‘o lahilahi ange pe ‘a e feinga e kau Poate ia ‘e ni’ihi ke kumi ha’anau ‘eva he ngaahi tua ki muli ‘etau timi ‘akapulu, kae ‘ikai ke fai honau fatongia koe taki mo fakalele lelei e ‘akapulu - fiema’u ke ‘oua te nau kau he tafa’aki  fakatekinikale ‘o e ‘akapulu. Ua, ‘oku lahi e kau noa’ia e Poate hono fakalele faka’aho e ‘akupulu. Tolu, koe toutou mafulifuli fakata’u fa e ‘akapulu ‘Tonga ni. He ‘oku ne fakatupu ‘e ia e kamata fo’ou he taimi kotoa pe pea ‘oku ha pe ‘eni he tu’unga ‘oku ‘I ai ‘etau Ikale Tahi.

 ‘I Tonga ni ‘oku te’eki ke teemi ua ha Poate pea pehe ki he kau ngaue.  Na’e fai foki ‘eni ‘e Nu’usila pea nau ma’u ai e fe’auhi World Cup. Ko ia ai na’e ngaue leva e WR ‘o fakafou mai he Oceania Rugby ke fa’ufa’u pea ‘ave ki Fisi, Tonga mo Ha’amoa ke nau tali e ngaahi Governance Principles kimu’a ‘i Tisema 2015. ‘Oku ngali fakamalohi ‘eni ka ‘oku ou tui ‘oku taimi pe he ‘oku hange ia ‘oku tau ma tautolu he faitotonu. Na’a ku feinga ke fakalelei’i e tafa’aki ki he Good Governance ‘aki hono tuku ki tu’a ha motu’a Poate ‘e taha koe’uhi pe koe ma’u e lipooti mei he folau ‘a e timi fefine ki ‘Aositelelia, na’e ta’e taau hono ‘ulungaanga mo ‘ene fakahoko ngaue lolotonga ‘enau folau. 

Na’a ku toe tuku foki ki tu’a e tehina e motu’a Poate ko ‘eni, na’e faiako he’etau Under 20, koe ‘uhi pe koe ‘ene ngaahi comment na’e fai he web page ‘a e Saracen pea pehe ki he facebook fekau’aki moe anga hono fakalele e ngaahi polokalama e TRU. Koe‘uhi ko ‘ene ngaahi fakaanga ‘e ngali ke ne fakangalikovi’I e ‘akapulu na’e pau ai ke ta’ofi ‘ene faiako. Kaikehe, na’e  hoko e ongo me’a na’aku fai ke kau kovi ki he’eku fai fatongia ki he TRU, he ko au pe na’e ‘uluaki tuku ki  tu’a hili ia hono ma’u ‘ehe motu’a na’e faiako he Under 20 e fili Palesiteni, he Fakataha Fakata’u ‘a e ‘Iunioni.  

Na’a ku feinga ke tali ‘e he Poate he ta’u kuo ’osi e ngaahi Governance Principles na’e ‘omai mei Oceania, ka na’e  fili e Poate ke toe fai pe ha popotalanoa ki ai.  Na’a ku fakamatala’i kia nautolu ‘oku ‘ikai ke toe ‘i ai ha talanga ia ‘e lava ka na’e ‘ikai pe ke fanongo mai ha taha. Pea ‘i he’emau Poate moe Pule fo’ou na’e loto e Palesiteni ke toloi. Ko ‘eku ma’u he taimi ni ‘oku te’eki ke tali ‘eni ‘e he TRU ‘a e ngaahi fokotu’u mai ‘a e Oceania.  ‘A ia kapau ‘e ‘ikai te tau tali, ‘e ngali hoko mai lerva e ngaahi me’a ko ‘eni, to’o ‘etau memipa mei he Oceania pea ‘ikai ke tau kau he’enau ngaahi fe’auhi pea ‘ikai leva ke ma’u ha pa’anga mei he WR.

Mahalo, ‘oku ‘uhinga lelei ange ‘eni ki he ‘uhinga hono  ta’ofi e pa’anga tokoni ‘a e WR, he mo’ua ‘oku taku koe ‘uhinga ia. ‘Oku fiema’u e taki ‘oe TRU ke ne taki ha feinga pa’anga ke hokohoko atu ‘aki ‘e he ‘Iunioni, he koe pisinisi. Koe Pule’anga koe tokoni fakamuimui taha ia, ‘ikai koe koe ‘uluaki.  Ua, ke feinga e Pule moe kau Poate ‘a e TRU ke nau ngaue fakataha moe WR, pea fakafoki e kau ngaue na’e tuku ki tu’a ke fai honau review. Kapau ‘oku faka’ofa ‘ia he ta’evahe e kau ngaue pea kataki a ‘o fakafisi he koe ola pe ‘eni ‘ene ngaue. Na’e tonu pe ke faifaimamalie e Palesiteni, kae fanongo mo talanoa ki he kau ngaue pea pehe ki he WR. He koe 3.4 miliona ‘oku ‘omai ‘e he WR he ta’u, pea ‘oku ‘ikai totonu ke tau fa’ifa’iteliha pe tautolu ia.

5 comments

  • siaosi tukuaho kupu
    siaosi tukuaho kupu Saturday, 16 April 2016 21:07 Comment Link

    Oku totpnu ke fepikitaki vaofi aupito ae puleanga wr moepoate kae lava ke tau ngaue heoku tau valau koe mole ae taliui fklotofonua otukia ai e fefalalaaki fakavahaapuleanga pea ka iai ha ngaue oku bala kiha taha ave she palesiteni hekoia oku. Mafai he taimini o fakailo kihe faka.aauNga kae lava ke tau fakatonutonu leva ae foi FAO kuo Piko koeuhi oku haa taemahino ae ngaahi fetuukuaki koe ikai ke omi ha fakatonutonu I he founga ngaue tene lava ke fakafekauaki aengaahi mafai fakaakapulu he oku iai ae politiki I loto ihe try kae tuku E founga ngaue te ne malui e mgaahi totonu kotoa OE poate more kakai mamahii ngaue fakaakapulu OE fonua FAKAILO KATAU NONGA HE OKU HOHAA AE FO NUA KAOKU IKAI KOHA MAFAI FAKAFAMILI MAHENI PE FOUNGA IHA TUI KOE FOU IHE FOUNGA MAAU FAKAKONISITUTONE KE TAU TATAU KOTOA PEAFOU AI KAE LEEI FAKALUKUFUA KIHE FO NUA OFA ATU FUKA KIHONO FATAKI MAI ETAU NGUE PEA KOE PALESITE NI LOLOTONGA FEAO MO FETUUKUAKI KIMOUA KAMAU TALI ATU KOE FAKAAUANGA OE POATE KOE FAKA.AAUANGA AE PULEANGA PEA TOKI FAKAOSI EHE PALE.MIA MOENE KAPINETI PEA MOE WR KOE OLA LELEI KOE FAKAMAAU LELEI KAE. MOUI E PALOPOLEMA OKU LAVEA AI AE FONUA OFA ATU

    Report
  • Sione T
    Sione T Saturday, 02 April 2016 10:42 Comment Link

    Fuka, Malo 'aupito 'a e fakamatala mai 'o e General Administration pea mo e ngaahi ngaue kotoa pe kuo lava homou taimi Poatee.

    Ko e ngaahi fehu'i eni fiema'u ia ke tali.

    1. Kuo lava ho'omou fakamatala pa'anga ki he ngaahi tokoni pa'anga 'a e Pule'anga Tongaa?

    2. Fefe 'inasi tikite 'a e 'Ikale Tahi he World Cup 2015 ko e ha 'a e me'a ne hoko ki aii?

    3. Ko e ha ho'omou 'estimeti ki he kau va'inga na'a mou fokotu'utu'u ho taimii ki 'Ikale Tahi he World Cup 2015?

    'Oua 'e tu'uaaki'i tamaiki kuo ma'uu. Ko e Poate 'ikai fai honau fatongiaa ke solova palopalema mo a'usia 'a e taumu'a ngauee. Toe foki pe lau 'a e pepa ngaue Ikale Tahi World Cup team 2007 mo e 2011.

    Ko e sio ia mei he tapa'i lainee.

    Faka'apa'apa Atu.

    Report
  • Fine
    Fine Thursday, 31 March 2016 09:34 Comment Link

    Tau kata pongipongia he fakamatala 'akapulu 'a e palangi nu'usila eee ... Kae vakai'i atu ha kakai ako kenau fakalele 'a e TRU, 'omai e kau ex-rugby ia ki he tafa'aki fakatekinikale, he oku nau omi nautolu o fakalele e fakamole fakapa'anga 'o oma tatau pe ia mo hono leleaki'i e fo'i pulu ee ... ko e anga pe e ki'i 'ai

    Report
  • Fifita
    Fifita Thursday, 31 March 2016 09:25 Comment Link

    Kataki Fuka 'o kumi atu ha me'a 'e taha ke hoko atu ki ai ho'o kaikai..tukuange mai a e 'akapulu ke saupulu e ngaahi fu'u maumau kuo mo fakahoko mo 'Epeli..pea tuku a hono takihala'i e kakai..Ka faka'eke 'a Peter Harding fekau'aki mo e ngaahi me'a koeni he 'akapulu te ne fakamatala lelei e ngaahi ngaue pango 'a e ongo kafi..kuo 'i ai pe si'i mo'oni 'a Fuka he kuo mole ma'anga ngako ia..Sai ke mo toe manga ki homo siana he koena 'oku Palemia ke fai ha fokotu'utu'u fo'ou..lol

    Report
  • Sione A Mokofisi
    Sione A Mokofisi Wednesday, 30 March 2016 21:49 Comment Link

    MĀLŌ FUKA HO'O FK-MA'ALA'ALA MAI..Ta ko 'ena 'oku ke 'ilo kotoa a e fk-ikiiki 'o e palopalemá 'a e TRU, ka e 'ikai kemau 'ilo ki ai.
    Kātaki na'a kuo mau fk-ongoongo kovi'i ho'o ngāué te'eki ke fakahā mai e fakamatalá. 'E 'oatu ho'o fo'i saute 'i Kalapu Nuku'alofa. Tau inu ki ai, pea manatu 'oku ou inu Orange Juice pe e?
    Tā ko ena 'oku 'i ai 'a e $3.5 miliona, pea ngali tu'u lelei pe 'a e TRU. Fielau na'ake lele pasika he tapa'ilaine ki he lotokoló ka e tuetuē kakai fefiné. Pea kaila ai 'a e ta'ahine pālangi NZ faka-mafola lea:
    "And the ball is passed to the winger, and nobody can catch him... and he dives for the try under the goalposts...yes that is Tonga's No. 11, Fuka Kite-kei'eeeeeho."
    What a country, No. 11. Tau inu ki ai Fuka!

    Report

Leave a comment

Make sure you enter all the required information, indicated by an asterisk (*). HTML code is not allowed.

back to top