Fakamanamana‘i Kau Polisi Minisitā Malōlō Sangster Saulala Ki he Fa’ufa’u Fakamoveuveu ^Featured

Na’e fakahā foki ‘e Saulala na’e ne ongo’i fakame’apango’ia ‘i he me’a kuo hoko pea ‘oku mahino kiate ia koe lava ange pe ‘a e matu’a Polisi ke fakahoko honau fatongia ‘i he funga ‘o e tu’utu’uni ‘a e kau taki. “Na’a ku ‘ohovale pe he a’u ange ‘a e kau Polisi pea na’a ku fakahā ange pē ‘oku ‘ikai ke mo’oni ‘a e fakamatala ‘oku nau omi moia”, koe fakamatala ia ‘a Saulala. “Na’a ku ongo’i ta’elata he ‘oku ta’e ‘amanekina kiate au ke hoko ha me’a pehe ni ‘o tautautefito ki he Pule’anga ‘oku taku koe Pule’anga ‘o e Kakai mo faka temokalati foki”, koe hoko atu ia ‘a Saulala.

Fakatatau ki he fakamatala ‘a Saulala, ‘oku ne fehu’ia lahi pe koe hā koaa e ‘uhinga ‘o fo’i fakakaukau ‘oku fakahoko ha fa’ufa’u faka moveuveu ‘i hono ‘api lolotonga ia ‘oku ne ma’u ha fiefia ‘i he’ene malōlō mai pea ‘oku ‘i ai ‘a e ngāue kehe ia ‘oku tokanga ki ai ‘o taumu’a pē ki he langafonua. “’Oku hangē ‘eni ia ‘oku polisi’i ‘a e ngaahi ngāue ‘oku tau fakahoko pea fehu’ia mo ‘etau tau’ataina (freedom of association) ke fa’u ha ngaahi fakakaukau langafonua. Ko e fē ‘a e temokalati mo e fanongo ki he le’o ‘o e kakai na’e tu’uaki?,” ko lau ia ‘a Saulala.

‘Oku fai ‘a e fifili ki he makatu’unga ‘o e fakamatala falala’anga na’e ma’u ‘e he kau Polisi mo e malava ke ho’ata mai ‘a e fa’ahinga hu’uhu’u pehe ni ‘i ha kuonga kuo tau nga’unu atu ki mu’a ‘o hangē ko hono tu’uaki ‘o e temokalati. ‘Oku malava mei heni ke tau fakafuofua ki he ‘atakai ‘oku hu’u mei ai ‘a e fa’ahinga fakakaukau pehe ni ‘a ia ‘oku ‘i ai pē ‘a e faka‘uhinga ki ai ‘a e tokolahi ‘o e fonua.

‘I hano fehu’i kia Saulala pe ‘oku ‘i ai ha’a ne ma’u ki he ‘uhinga ‘oku fai ai ‘a mahamahalo faikehe pehe ni kiate ia pea na’a ne fakahā ‘oku lahi pe ‘a e ‘uhinga pea ‘oku malava pe ke mahino ki he kakai ‘o e fonua. ‘Oku mahino pe foki koe ‘Eiki Minisitā ‘o e Potungaue Polisi ko Pohiva Tu’i’onetoa pea koe Minisitā ‘eni na’e kau he kau mavahe mei he Siasi Tokaikolo.

‘I he taimi tatau na’e fekau'aki ‘a e Minisitā ko’eni ki he toutou hopo ‘a e Siasi Tokaikolo mo e fa’ahinga na’a nau mavahe mei he siasi ‘i Nu’usila ‘a ia na’e ikuna pe ‘e he Siasi Tokaikolo ‘a e hopo ko’eni. ‘Ikai ngata ai ka ‘oku toe ‘i ai pe mo e vā ‘i Tonga ni ‘a ia na’e hoko ai ‘a e fefakatonutonu ‘aki 'o a'u ki hono 'ohake 'i he mitia.

Na’e fehu’i foki kia Saulala pe ‘oku kaunga ‘a e vā ‘o e Minisitā Polisi mo e Siasi Tokaikolo ‘a ia ‘oku Palesiteni ai ‘ene Tangata’eiki mo e me’a ni pea na’e fakahā ‘e Saulala ‘e malava pe hoko ‘eni ka koe tokanga lahi ki he ‘ikai ha makatu’unga falala’anga ‘o e afe ange ‘a e kau Polisi ki hono ‘api. ‘Ikai ngata ai ka ‘oku ‘ikai ke mahino mo e fakamo’oni ‘o e fakamatala falala’anga koia na'a nau fakahā 'oku nau ma'u.

Na’e toe fakamahino ‘e Saulala na’e ‘ikai ke fakahoko ha fakataha ke fa’ufa’u ha fakamoveuveu pea ‘oku ‘ikai ha fakakaukau ia ke fakahoko ha fakataha pehe ni ka ‘oku tau’ataina ‘a e kakai pe koha kulupu ke fakahā honau le’o pea ‘oku ‘ikai ke mahino kiate ia pe koe fakmoveuveu fē ia.

Na’e fakahoko hano fakafehu’i ‘o e Minisitā Lao Malōlō Clive Edwards fekau’aki mo e tu’unga fakalao ‘o e me’a ni pea na’a ne pehe “’oku lahi foki ‘a e ngaahi kaveinga ‘oku lahi e laaulea kiai fekau’aki mo e kau taki ‘i he Pule’anga ko’eni ‘o fekau’aki mo e ngaahi ngāue hala pea koe fa’ahinga kaveinga ia ‘oku tonu ke mata’ā kiai ‘a e Potungāue Polisi ka ‘oku ‘ikai koha hu’uhu’u mo hono fakailifia’i ‘a e kakai ta’e ‘i ai ha fakamo’oni pau kiai he koe natula ia ‘oha fonua ‘oku pule’i fakatikitato,” koe tali ia ‘a Edwards.

Na’e toe fakahā foki ‘e Edwards ‘oku lahi hono tukuaki’i ‘a e kau Politikale malōlō kau ai ‘a e kau Minisitā malōlō ‘e he Pule’anga ko’eni ki he fakafepaki ka ‘oku ‘ikai koe politikale pē ‘ete hoko koe fakafofonga Falealea pe koe Minisitā. “Ko e fatongia koia ‘oku fakahoko pē mei ha feitu’u pē ‘oku te ngāue mei ai pea ko hono fakahoko ia ma’ae fonua he 'oku fiema'u ke "tā 'a e lango kei mama'o" pea koe fatongia faka temokalati tupu'a faka māmani lahi pea ‘oku ‘ikai hano taimi fakangatangata”, ko e fakamatala ia ‘a Edwards.

Na’e fakahoko foki ‘e he Kulupu mei he Siasi Tokaikolo ha fakahāloto fekau’aki mo e Konifelenisi ‘a e kau fakafāfine na’e fakahoko mai ki Tonga ni 'i he uike kuo maliu atu pea ‘oku toe kau foki mo e Siasi ko ‘eni ‘i he fakafepaki fefeka ki he CEDAW ‘a ia ‘oku poupou kiai ‘a e Pule’anga lolotonga. Ko e Minisitā malōlō Sione Sengisitā Saulala ‘oku kau ia ‘i he kau tangata mateaki mo falala'anga ‘i he kāingalotu ko’eni.