Tukuaki’i ‘e he Palēmia ‘a e ‘Ateni Seniale ki he feinga liliu ‘o e Konisitūtone ^Featured

‘Oku malie foki ‘eni he kuo a’u mai ‘eni ki he faka’osinga ‘o e polokalama talatalanoa ‘a e Komiti Lao ‘a e Fale Alea (Public Consultations) mo e kakai ‘o e fonua pea kuo mahino fau ‘a e ‘ikai ke loto ‘a e tokolahi taha ‘o e kakai ‘o e fonua na’e lava atu ki he ngaahi fakataha ki he fokotu’u liliu Konisitūtone ko’eni mo hono teu to'o 'o e mafai 'o e Tama Tu'i.

Na’e ‘ikai ke puli ia ‘i he kakai mo e fonua ‘a e toutou malanga ‘a e Palēmia ‘i he Fale Alea ‘o teke tokua koe ngaahi Lao Fakaangaanga ke liliu ‘a e Konisitūtone ‘oku fakavavevave pea ‘oku fiema’u ke fakahoko leva kae lava 'a e ngaahi vīsone ngāue ‘a e Pule’anga pea kau tokua kiai mo e malava ke ma'u mai 'a e pa'anga tokoni mei muli.

Na’a ne toe fakamatala foki ki he ngaahi kautaha mītia tā tu'o lahi ki mu’a pe ia ‘oku ‘i ai mo e ngaahi konga ‘o e liliu ‘oku loto kene fakakakato pea ‘oku mahino mei he teke ke liliu ‘a e Konisitūtone koe ngaahi liliu  ‘eni na’e ‘uhinga kiai ‘a e Palēmia.

Ko e ‘aho ni kuo kehe he ko hono ‘ilo pe ‘e he Palēmia ‘oku ‘ikai ngāue ‘ene teke pate na’e fakahoko pea ‘otometiki ai pe ‘ene mafuli ‘o fai ‘a e me’a ‘oku anga maheni kiai ko hono tukuaki’i ‘a e kakai kehe kae tonu pe ia mo mo’oni ‘i he taimi kotoa.

Na’e fakamatala foki ‘a e Palēmia ‘i he polokalama ko’eni ‘aneafi ‘oku totonu ke tukuaki’i ‘e he kakai ia ‘a e ‘Ateni Seniale he koia na’a ne fa'u ‘a e lao ko’eni pea pehe ki he Fakataha Tokoni he ko kinautolu na’a nau fili ‘a e ‘Ateni Seniale.

Ko e ‘ikai tali e he tokolahi ‘o e kakai ‘o e fonua ‘a e feinga liliu Konisitūtone ko’eni mo taumu’a ke to’o ‘a e mafai ‘o e Tu’i ‘oku ne ‘omai ‘a e fekau mafatukituki, le'o lahi mo ma’olunga ki he Palēmia, Pule’anga, PTOA mo honau kau poupou ‘oku kehe ‘a e loto ‘o e kakai mei he ngaahi me’a ‘oku nau fakamatala mo tala koe loto ‘eni ‘o e kakai.

'I hono fakalea 'e taha 'a ia 'oku toe mahino ange 'oku 'iai pe hono ngata'anga 'o e loi mo e takihala 'i he mamani ko'eni.

‘Oku totonu ke tali ‘e he Palēmia mo e Pule’anga ‘a e mo’oni ko kinautolu na’a nau kamata ‘a e afi ko’eni he ‘oku mahino ko e Kapineti ‘oku nau fakangofua ke fatu ha lao.

Ko e Kapineti fakatatau ki he lao mo e founga ngāue ‘oku nau 'oatu ‘a e tu’utu’uni fakangofua (policy direction) ki he ‘Ateni Seniale pea toki ngofua kenau fatu ha lao pea ‘e fakahū mai leva ki he Kapineti mo ‘ene Komiti Lao pea ka tali ‘e he Kapineti ‘e fakahū leva ki he Fale Alea ‘o hange koe ngaahi lao Fakaangaanga ko'eni 'e 6 ke liliu 'a e Kinisitūtone.

'Oku 'i ai pe mo 'etau paloveape koe "Kaungāme'a Faingame'a" 'a ia koe kaungāme'a fafale pe mo pone pea kaungāfai koe hoko pe ha ki'i makuku pe koha faingata'a pea takitaha kumi leva 'ene mo'ui.

‘Oku ‘ikai koha taimi ‘eni ke toe tukuaki’i ha taha kae ‘ofa mai e Palēmia ‘o tali ‘oku fehalaaki mo ta’efe’unga ‘ene fua fatongia pea 'oku totonu mo taau ke holomui leva mei hono teke 'o e ngaahi Lao Fakaangaanga ko'eni pe ko'ene fakafisi mai leva he kuo ne li'aki 'a e kakai.

Kuo motu’a ‘a e lesoni tukuaki’i holo ‘a e kakai pea kuo maamaloa ‘a e fonua ‘a ia ‘oku ‘asi hono ola ‘i he polokalama talatalanoa ‘a e Fale Alea mo e kakai.