Notice
  • One of the files that is needed for the correct operation of the System - CW Gears plugin appears to be missing! Please install a fresh copy of the latest version to fix this issue.

Report comment

'Oku ke mo'oni lahi fau Tavake 'o hange tofu pe koe lotu 'oku fa'a hake homau fungavaka, "'Oku kau a Tonga he lau pea toe lau 'a Tonga he kau" he pue moe vaa'ivaka he ngaahi 'ilo moe poto fufu he 'akitekisa moe tufunga langafale 'i mamanilahi kae tefito kihe mala'e 'oe ako.

Neongo 'ae ngali masivesiva hono koloa 'oku langa'aki 'ae fale 'o hange koe sino'iniu moe kafa moe me'angaue moe tekinolosia 'oku ngaue'aki hono langa 'oe fale 'o hange koe toki Tonga moe hui 'oku ngaue'aki hono tufunga moe langa 'oe fale ka 'oku 'ikai ngata pe he loloto, masila mo mataotao 'ae fakakaukau 'ehe kau tufnga langafale kae toe fihi mo faingata'a 'ae 'ilo moe moe poto he ta-va 'oku fakata mo fakava, fakafuo mo fakauho mo faka'aonga ai hono tufunga mo langa 'oe fale.

'Oku ako mei ai 'ae ngaahi 'univesiti 'o hange koe 'Univesiti 'o 'Aokalani kae tautefito kihe Sikulu 'oe Ako 'Akitekisa moe Sikulu 'oe 'Aati moe ngaahi kalatua moe sivilaise kehekehe pe 'o mamanilahi. 'Oku toki mo'oni atu leva heni 'ae lea Tonga heliaki malie 'o pehe, "'Oku kovi hono mata kae hua hono anga."

'O kake ma'u ha faingamalie pea 'oku ou fakaafe'i atu koe keke kataki 'ala 'o kukolo, kumi mo lau 'ae ngaahi fisisi MA 'aia na'e Fakalangilangi Kalasi 'Uluaki (1st Class Honours) kotoa 'a Semisi Fetokai Potauaine, Bruce Sione To'a Moa mo Lisiate Fifita he 'akitekisa moe tufunga langafale 'a Tonga he laipeli he 'Univesiti 'o 'Aokalani.

'Oku lau kotoa 'ae ngaahi fisisi MA ko 'eni 'ehe 'Univesiti 'o 'Aokalani koe koloa fungani mo masani 'e tu'uloa mo tolonga he 'akitekisa ma'a mamanilahi kae tautefito kihe mala'e 'oe ako koe tupu mei he fo'ou mo makehe 'ae 'ilo moe poto 'etau fanga kui moe kau tufunga langafale masila mo mataotao 'oe aneafi

'Oku mahino lelei heni 'ae loloto, maokupu moe loloa 'oe 'ilo moe poto 'ae kau tufunga 'oe kuohili moe kuongamu'a 'oku ta'imalie ai 'ae lotolotonga moe kuongaloto 'o hoko koe to'ongapo moe tukutukulaumea fakatouloua 'ae kuohili moe kuongamu'a moe lotolotonga moe kuongaloto ma'ae kaha'u moe kuongamui.

'Oku ta'efa'alaua 'ae ngaahi 'ilo moe poto fufu 'oe tufunga langafale pe 'akitekisa fakaTonga, 'o hange koe me'a malie fau ko hono tufunga mo fa'u 'ae kava he fetaulakinga pe fakahokonga moe fakamavaenga 'oe vaka moe fale, 'aia 'e lava ke ke lau koe "vaka koe fale fakafo'ohake" (boat as an upside-down house) pea taku koe "fale koe vaka fakafo'ohifo" (house as a downside-up boat).

.'Oku kau heni hono fakakaukau'i fakalukufua (total) kae 'ikai fakakonga (partial) 'ae tufunga langafale, 'aia 'oku toki makatu'unga ai hono fakata mo fakava, fakafuo mo fakauho mo faka'aonga hono tufunga mo langa 'oe fale, 'o fefakafekau'aki vaofi moe tala matangi (kuo ma'ave'ave hala he 'ahoni koe "tala 'ea"), 'o tefito he fetukuaki tu'uma'u mo ta'engata he vaha'a 'oe matangi moe avangi "malohi" moe matangi moe avangi "vavai" pea moe matangi moe avangi "mafana" moe matangi moe avangi "momoko."

'Oku toe kau ai hono fakakaukau'i fakataha (thought-out in total) 'ae "ngaohi" 'oe fale (quality or process of architecture / house-building or art work) moe "ngaue'aki" 'oe fale (utility or product of architecture / house-building or art use), 'aia ko 'ene faka'ofo'ofa ange hono tufunga mo langa 'oe fale koe lahi ange ia hono 'aonga pea 'oku tupu 'ene 'aonga lahi mei hono faka'ofo'ofa ange hono tufunga mo langa 'oe fale.

Koia ai, koe lesoni leva heni ke 'ave ma'u pe 'ae kuohili moe kuongamu'a kuo hili-mo-hoko 'o tuku 'i "mu'a" he lotolotonga moe kuongaloto 'oku tolotonga hoko koe tuhulu pea 'omai 'ae kaha'u moe kuongamui 'oku te'eki ai ha'u-mo-hoko 'o tuku 'i "mui" he lotolotonga moe kuongaloto ke huluhulu'aki 'ae ngaahi 'ilo, poto moe taukei potupotutatau moe faka'ofo'ofa kuo tu'uloa mo matu'uaki 'ae tesi moe sivi 'oe ta-va pea mo tolonga mai he ngaahi to'utangata moe ngaahi vaa'ikuonga.

'Oku mahino lelei heni ko 'etau fanga kui moe kau tufunga langafale 'oe 'aneafi ko kinautolu 'ae "puaka na'e fua nifo" ka ko kitautolu he 'ahoni 'oku tau kei kai me'avaivai mo akoako laka mo 'alu 'o kei to-mo-tu'u pe!

'Ofa ma'u moe 'anau fau,
Hufanga