“Loi ‘a Mateni Tapueluelu ‘i Fale Alea”: Fakamahino ‘e he Pule Letiō Tonga Featured
Nuku’alofa, 9 Sepitema 2015. Na’e fakamahino ‘e he Pule Lahi ‘o e Komisoni Fakamafolalea ‘a Tonga Nanisē Fifita ‘i hano faka’eke’eke ia ‘e he Letiō fakavaha’a Pule’anga ‘a Nu’usila (Radio New Zealand International) ‘oku ‘ikai mo’oni ‘a e fakamatala ‘a Mateni Tapueluelu Fakafofonga Fika 4 Tongatapu.
Na’e fakahā foki ‘e he Fakafofonga ‘i he Fale ‘oku ‘ikai totongi ‘e he Komisoni ha pa’anga ki he ngaahi totonu ki hono fakamafola ‘o e ngaahi sipoti fakavaha’a Pule’anga.
‘I hono faka’eke’eke ‘o Fifita na’a ne fakamahino ‘oku fengāue’aki vāofi ‘a e Komisoni Fakamafolalea ‘a Tonga mo e komiunitī ke kumi ha pa’anga ke totongi ‘a e ngaahi totonu ko’eni. ‘Oku kau kiai ‘a e ngaahi pisinisi mo e ngaahi kupu fekau’aki kau kiai ‘a e ngaahi kalapu kava Tonga pea ‘oku poupoua ‘eni.
Na’a ne toe fakahā foki na’e taa’imalie ‘a e Komisoni ‘i he tokoni ‘a e Pule’anga ‘i he 2011 ke fakamafola mai ‘a e Ipu ‘a mamani ‘i he ‘Akapulu ke mamata kiai 'a e kakai 'o e fonua. Ko e ngaahi sipoti fakavaha'a Pule'anga kehe ‘o kau kiai ‘a e fe’auhi ‘akapulu supa (super rugby) mo e ngaahi fe’auhi kehekehe pe ‘oku fakapa’anga pe ia ‘e he Komisoni mo 'ene kau siponisoa (sponsors) 'oku nau fie tokoni pehe ki he ngaahi 'ofa ‘oku malava 'i he founga kehekehe ke tanaki mei he kakai ‘o e fonua.
Fakatatau ki he fakamatala ‘a Fifita ‘oku fakafuofua ki he pa’anga ‘e $150,000 ‘a e fakamole FAKAKATOA ki hono totongi ki he ngaahi totonu (rights) ki hono fakamafola mai ‘o e Ipu ‘a Mamani 2015 ‘i he ‘akapulu ‘a ia ‘oku totongi ia ki he Televisone Fiji. ‘OKU TOE KAU HE MAHU’INGA KO ENI E MO E NGAAHI FAKAMOLE KEHE ‘OKU FELAVE’I MO HONO FAKAMAFOLA E NGAAHI TAU KOTOA ‘E 48 HE LETIO MO E TV TONGA. Ko e peseti leva ‘e 10% ‘a ia ‘oku fakafuofua ki he pa’anga ‘e $15,000, ‘oku tanaki ia mei he ‘ofa ‘a si’i kakai ‘o e fonua ‘oku nau loto lelei ke fakahoko ‘eni.
‘Oku mahu’inga foki ke tomu’a fakahoko ‘e he kau Fakafofonga honau fatongia mo 'enau homueka (homework) ke kumi ki he mo’oni 'o e ngaahi kaveinga 'oku nau tālanga kiai kimu’a pea toki tukuange ‘a e ngaahi fakamatala pehe ni 'i he Fale Alea ki he papulika. Ko hono ola ‘eni 'oku a’u ki he ngaahi kautaha ongoongo muli pea 'oku 'ikai ke ongo lelei fakapolofesinale (professionalism) 'eni ki he vakai 'a e tokolahi tukukehe ange 'a e uesia 'o e 'imisi 'o e fonua..
5 comments
-
Mahalo 'oku ssai ke tuku aa hono fakamafola e 'akapulu na'a ko e me'a ia 'oku nau feinga ki ai hangee koe ta'ofi 'e Ma'afu e ngaue i Talafo'ou ko e launga laulaupisii ai pe. Malo e ngaue kau ngaue A3Z he kuo fonu kau leka vale e falealea pea nau talanga fakakauleka ai pe moe 'atamai keivaleale peatau fakamaa kotoa ai pe ki he ngaahi fonua muli.
-
Hangeee kiate au koe kakai ne nau fili ho nau fakafofonga...pea taumaia ne puli e kau fakafofonga kehe ka kuo nau loto kihe taha pea ko enau fili ai pe ia....'oku fakaloloma koe 'ikai tomu'a fai 'ae homework....tukukehe kapau koe founga pe ena ae kau fakalele fonua
-
Ko Tonga ni pe 'oku nau tali e kau politiki 'oku fa'a toutou mo'ua he fakamaau'anga. Hange ia kuopau ke te fa'a hopo ka te hoko 'o tika pea manakoa leva kita, tatau ai pe pe 'oku te mo'ua pe hao. Pea tala 'e he kakai ni'ihi 'oku sai e fai ha ngaue 'aonga tatau ai pe pe 'oku maumau e lao ia.
-
Ka ko e pango foki he oku lau enautolu e toutou mo'ua ko e manakoa, pe ko e ngaahi kakala o e ta'u 'o e faihala. Nau sipela'i e faihala 'ahai mo hai ka kohai tene 'a'au kinautolu! Me'a fakalanga-speak mo'oni!
-
'Oku 'ikai pe foki koha me'a fo'ou 'a e founga ia 'a e Fakafofonga ko'eni pea 'oku e'a pea mahino ia 'i he'ene toutou mo'ua he Fakamaau'anga 'a ia 'oku malava pe ke tau fakalea 'oku lahilahi 'ene fakanafala pea hoko ai 'a e ngaahi palopalema ko'eni. Fkamalo ki he pule 'o e Komisoni Fakamafolalea he fakatonutonu ko'eni he kuo faka'au ke pehe 'e ni'ihi ko'eni ko kinautolu pe 'oku mo'oni mo tonu pea loi kotoa 'a Tonga ni ia mo mamani.