Logo
Print this page

Ta’e Faka Konistūtone Ngāue Pule’anga Ki he CEDAW: Tu'utu'uni Fakataha Tokoni ‘A ‘Ene ‘Afio Featured

Palasi Faka Tu'i, Nuku'alofa Palasi Faka Tu'i, Nuku'alofa

Nuku'alofa, 30 Sune 2015. Kuo fakahoko atu ‘e he Fakataha Tokoni ha tohi ki he Sekelitali Pule & Sekelitali ki he Kapineti (Memorandum Fika P.C. 42/2015) ‘o ‘oatu ai ‘a e Tu’utu’uni Fika J.C 28/2015 ‘a e Fakataha Tokoni ‘o e ‘aho 15 Sune 2015.

'Oku fekau’aki 'eni mo e tali ‘a e Fakataha Tokoni ki he Tohi Tangi ‘e 8 kuo a’utaki ki he ‘Ene ‘Afio ‘o fakamo’oni kiai ‘a e toko 13,048 fekau’aki mo 'enau ta'efiemalie ki he teu fakamo’oni ‘a Tonga ki he Konivesio CEDAW. Na'e kau foki heni 'a e Tohi Tangi na'e fakahū atu 'e he Kau Taki Lotu Faka Kalisitiane 'o e fonua.

Ko e Tohi Tangi foki ‘eni ‘o fakatatau ki he’enau totonu Faka Konisitūtone hangē koia kuo foaki ‘e he kupu 18 ‘o e Konisitūtone ‘o Tonga.

‘Oku hā foki he Tu’utu’uni ko’eni ‘a e tali lelei ‘e He’ene ‘Afio ‘a e Fale’i ‘a ‘Ene Kau Fakataha Tokoni fekau’aki mo e Tohi Tangi ‘a Hono kakai ‘a ia na’e fakamo’oni mai kiai ‘a e toko 13,048 pea ‘oku tali kiai ‘a e Fakataha Tokoni ‘o anga pehe ni ‘i hono liliu ki he lea faka Tonga;

a. ‘Oku ‘ikai tui ‘a e Fakataha Tokoni fakatatau ki he fakamatala kuo nau ma’u ki he founga ngāue (process) ‘oku fakahoko ‘e he Pule’anga ‘o fakatatau ki he Lao ‘o e Fonua pehē ki he Kupu 39 ‘o e Konisitūtone ‘o Tonga.

b. Na’e te’eki ai tu’o taha ke fakangofua ‘a e Hou’eiki Minisitā kenau Fakamo’oni pe Fakapapau’i ‘a e Konivēsio fekau’aki mo e CEDAW.

c. Na’e te’eki tu’otaha ke ‘eke ki he Fakataha Tokoni ke ‘oatu ha’anau lau fekau’aki mo e kau atu hotau fonua ki he Konivēsio fekau’aki mo e CEDAW.

d. ‘Oku mau fokotu’u atu heni ki he Hou’eiki Minisitā ke fakata’e’aonga’i ha fakamo’oni ‘a e Pule’anga Tonga fekau’aki mo e Konivēsio fekau’aki mo e CEDAW.

Na’e fakamulituku ‘aki foki ‘a e Tu’utu’uni ko’eni ‘a hono fokotu’u atu ki he Sekelitali Ki he Kapineti ke fakahoko leva ‘a e Tu’utu’uni ko’eni he vave taha ki he ‘Eiki Palēmia, Hou’eiki Minisitā ‘o e Kapineti, ‘Ateni Seniale, Fakahinohino Lao ‘a e Pule’anga, Sekelitali ki Muli mo e CEO ‘a e Potungāue ki he Ngaahi Ngāue Fakalotofonua.

‘Oku ‘oange foki ‘e he Konisitūtone ‘a mafai ki he Tu’i fekau’aki mo e ngaahi konivēsio pe talite hangē koia ‘oku hā he kupu 39 ‘o e Konisitūtone.

Kupu 39
"‘E ngofua ki he Tu’i ke fai ha ngaahi talite mo e ngaahi Pule’anga Muli ka ‘oku ‘ikai ngofua kene fai ha ngaahi talite ‘oku fai kehe mo e lao ‘o e Pule’anga ni. ‘Oku ‘ikai ngofua ki he Tu’i ke ue’i ‘a e tute ta’eloto kiai ‘a e Fale Alea. ‘Oku ngofua ki he Tu’i ke fakanofo ‘ene kau fakafofonga ki he ngaahi Pule’anga ‘o hangē koe ngaahi anga ‘o e ngaahi Pule’anga".

Kaikehe ‘oku hā mahino foki mei he tu’utu’uni ko’eni ‘a e Fakataha Tokoni ‘a e fa’unga ‘o e mafai he fonua ni pea ‘oku mahino lelei pe ‘o hangē koe tu’utu’uni ‘a e konisitūtone. 'Oku hā atu foki heni 'a e tatau 'o e Tohi (Memorandum) mei he Fakataha Tokoni ki he Sekelitali Ki he Kapineti.

'Oku mahino pe foki ko e ngaahi mafai 'oku tuhu'i 'e he Kupu 39 'o e Konisitūtone 'oku 'i he mafai 'o e Tu'i ke fakahoko ha talite fakavaha'a Pule'anga pea koe konivēsio 'oku 'uhinga pe ia ki he talite 'a ia koe konivēsio CEDAW koe talite fakavaha'a Pule'anga pe mo ia hangē koia 'oku ha 'i he tu'utu'uni 'a e Fakataha Tokoni. Na'e fakamo'oni ki he tohi ni 'a e Lord Privy Seal Viliami Malolo 'a ia koe sekelitali foki ia ki he Fakataha Tokoni 'a 'Ene 'Afio. 

Nepituno Media Online © 2015. All rights reserved.