Kakato langa Uafu fo'ou Faua ki Sanuali 2018 ^Featured

Ko e ngaue ki hono langa fo’ou ‘a e uafu ni ‘oku fakapa’anga ia ‘e he Pule’anga Siapaní ‘o fakafou ‘i he’enau kautaha ko e JICA (Japan International Cooperation Agency) ‘o fe’unga mo e pa’anga ‘e TOP$66miliona.

Na’e fakahā ‘e Tevita Ha’apai mei he kautaha ‘oku nau fakahoko ‘a e langá ni ko e TOA Corporation mei Siapaní ‘i ha ‘a’ahi makehe ‘a e ngaahi kautaha ongoongo ki he ngāue ‘oku lolotonga fakahoko ‘i Faua, ko e makatu’unga lalahi ‘e tolu ‘oku fakahoko’aki ‘a hono langa ‘o e uafú ‘o kau ki ai ‘a hono fakapapau’i ‘e malu, tolonga pea toe faka’ofo’ofaange ‘a e uafú ni ke ngāue’aki ‘e hotau kakaí ‘i he fefononga’aki ki he ngaahi ‘Otu Motú.

“”Oku mau fakapapau’i ko e uafu eni ‘e malu ai e ngaahi vaká, ngaahi uta ‘a e kakaí pehē foki ki he kau pāsese ‘i he ngaahi fefononga’aki fakalotofonuá. ‘Ikai ke ngata aí ka ‘oku ‘i he tu’unga fefeka pea tolonga ‘o fakatatau ki he tu’unga langa ‘a Siapaní kau ai ‘a ‘ene faka’ofo’ofa pea faingofua ki he kakai ‘o e fonuá.”

‘I he lolotongá ni ko e peseti ‘e 30% ‘o e langá ‘oku ‘osi kakato e ngaue ki ai ‘a ia ‘oku kau ki ai ‘a hono keli ‘o e uafú ki he hu ’anga ‘o e vaká mo e tau ’anga vaká, ko hono tanu pea mo langa e ‘ā ke ne matu’uaki ‘a e uafú mei he ngaahi peau lalahí. Ko e ‘ā ko eni te ne malava ‘o matu’uaki e peau ‘oku a’u hono ma’olungá ki he mita ‘e 4.6.

Na’e fakaha ‘e Tevita ko e ngaahi ngāue lahi taha ‘eni he ‘oku teke pea tanu ke pau e ngaahi tu’u’anga ‘o e uafú pehē ki he’ene lelei taha ki he faingamālie e ngaahi vaka te ne ‘ahia ‘a e taulangá. ‘I he fakamatala ‘a Tevita ‘oku ‘amanaki ke kamata foki mo hono langa ‘a e fale talitali fononga ki he kau pāsese.

‘I he fakamatala ‘a Tevita ko e lolotonga ni ko e kau ngaue ‘oku kau ki ai ‘a e toko 10 Siapani, 60 Tonga mo e toko 10 mei Filipaini ka ‘oku ‘amanaki ke a’u ki he kau Tonga ‘e toko 100 ‘e fakangāue’í mo toe tānaki atu ha kau Filipaini ‘e toko 15.

“’Ikai ngata pe e ma’u faingamālie ngaue ‘a e kau Tongá ka ‘oku nau ako mo poto ai pē he ngāue fakataha mo e kau Siapaní.”

Na’e fakahā ‘e he ‘Amipasitoa ‘a Siapani ki Tongá, HE Yukio Numata ko e taha eni e ngaahi ngāue ‘i he vā fengaue’aki ‘a e Pule’anga Siapani mo e Pule’anga Tongá ‘i he tokoni ki hono langa fakalakalaka ‘o e fonuá pea ke ma’u faingamalie mo ‘inasi ai e Tonga kotoa ‘i he ngaahi lelei ko iá.

Na’e fakamālō’ia foki ‘e he Minisita ki he Ngaahi Pisinisi ‘a e Pule’angá, Hon. Poasi Tei ‘a ia na’á ne me’a ‘i he ‘a’ahí ni, ‘a e Pule’anga Siapaní ‘i he ngaahi tokoni kotoa pē kuo nau fakahoko ki Tonga ‘o kau ai e ngāue ma’ongo’onga ko ia ko hono langa ‘o e uafu ke tokoni ki hotau kainga mei Tokelaú ki he ngaahi fefolau’aki fakalotofonuá.

Ko hono siofi mo muimui’i e ngaue ni ‘oku fengaue’aki fakataha ai ‘a e ‘Ofisi ‘o e ‘Amapasitoa Siapaní, JICA, Potungaue Ngaahi Ngaue Lalahi – Va’a Maliní, Poate Ma’u Mafai ki he Taulangá mo e Va’a ‘Atākaí mei he Potungaue MEIDECC pea ‘oku fakahoko ‘enau fakataha tu’o taha ‘i he māhina kotoa pē ke ‘ilo’i e tu’unga ‘oku ‘i ai ‘a e langá.

Na’e fuofua kamata ‘a e ngāué ‘i he ‘aho 21 ‘o Tisema, 2015 hili ia ha fakamo’oni aleapau ‘a e Pule’anga Tonga mo e Pule’anga Siapaní ‘i he ‘aho 10 ‘o Sune, 2015.

Ko e ngaahi fefolau’aki fakalotofonua kotoa pē ‘e fakahoko ia ‘i he uafú ni kae ‘atä e ngaahi fefolau’aki mei tu’apule’anga kotoa pē ki he Uafu Kuini Saloté ‘a ia ‘oku lolotonga fakahoko fatongia mei ai e ngaahi vaka fakalotofonuá.

-Pule'anga Tonga