“ Malo fau "Nepituno" hono kei fuesia 'ae ngaahi fatongia mo ha'amoa 'ae ngaahi ngafa 'oe faiongoongo/faifanongonongo he Ta'u Motu'a 2015 kuo maliu mo 'alu moe Ta'u Fo'ou 2016 kuo tau / a'u mo ha'u, pea 'oku tekaki mo aofaki atu 'ae talamonu moe tala'ofa ke kei ma'u ha ivi, toka'i moe kataki lahi hono fakahoko 'oe ngaahi fatongia moe ngafa faiongoongo / faifanongonongo ma'uhinga, lelei mo 'aonga he funga 'oe 'ilo, poto moe faka'ofo'ofa mo fakaola he maama, mahino, fiefia moe melino.
'Oku hanga 'ehe ongoongo ma'uhinga mo 'aonga ni "Fakatokanga Afa" 'o fakae'a mai 'ae ngaahi faingata'a / polopalema tefito he liliu 'oe lea (language) koe me'angaue 'oku ne fetu'utaki 'ae 'ilo (knowledge) moe poto (skills) mei he ako (education) 'oku fa'oaki he fonua (culture) koe toe me'angaue. 'Oku hoko tatau 'eni hono liliu 'ae lea kotoa pe, 'o hange koe liliu 'oe lea Tonga kihe lea 'Ingilisi moe lea 'Ingilisi kihe lea Tonga. 'Oku 'asi lelei mo mahino 'ae ngaahi fepakipaki ko 'eni he vaha'a 'oe ngaahi liliu lea ko 'eni:
* Tala 'ea (air) moe tala matangi (wind)
* Fakamatala 'ea moe fakamatala matangi
* Fakatokanga 'ea moe fakatokanga matanagi
* Fakatokanga 'ea malohi moe fakatokanga matangi malohi
* Fakatokanga saikolone (cyclone) moe fakatokanga afa (matangi malohi/totakutaku/fesiniu/fesiukamea)
* Fakatokanga halikani (hurricane) moe fakatokanga afa; moe ha fua
'E fakaoli fau ka taku 'o pehe: 'Oku 'iai 'ae fakatokanga "'ea" malohi kae 'ikai koe fakatokanga "matangi" malohi, 'o 'uhinga kihe fakatokanga "afa," 'aia 'oku 'ikai koe ''ea" malohi ka koe "matangi" malohi.
'Oku makatu'unga 'ae liliu lea mei ha lea 'e taha kiha lea 'e taha ko hono liliu 'ae 'uhinga mei he fepaki kihe fenapasi, 'aia ko 'ene si'i ange 'ae fepaki kae lahi ange 'ae fenapasi 'ae 'uhinga ko 'ene lelei mo faka'ofo'ofa ange ia pea ko 'ene lahi ange 'ae fepaki kae si'i ange 'ae fenapasi 'ae 'uhinga ko 'ene kovi ange ia. Koia ai, koe liliu lea lelei, faka'ofo'ofa mo malie 'ae liliu lea 'oku si'i ange 'ae fepaki kae lahi ange 'ae fenapasi 'ae 'uhinga 'oku liliu mei he lea 'e taha kihe lea 'e taha.
Leva e malanga kae tau,
'Ofa fau moe 'anau ma'u
Hufanga ”