Logo
Print this page

Feinga Totongi Fakafufū Pa’anga 200,000 ke Ta’ofi Hopo ‘a Dr. Viliami Latu, ‘Aisea Silivenusi mo ‘Etuate Lavulavu Featured

Feinga Totongi Fakafufū Pa’anga 200,000 ke Ta’ofi Hopo ‘a Dr. Viliami Latu, ‘Aisea Silivenusi mo ‘Etuate Lavulavu

Nuku'alofa, 20 'Aokosi 2015.

‘Etita,

Kuou ma’u ‘a e fakamatala mo e ngaahi fakamo’oni ki he feinga ‘a e Minisitā Ki he Ngaahi Ngāue Lalahi ‘Etuate Lavulavu ke totongi pa’anga (bribe) ‘a Dr. Viliami Uasike Latu mo ‘Aisea Silivenusi kana holomui mei hono faka’ilo ia ‘i he’enau hopo fekau’aki mo e Fili Fale Alea ‘o e ta’u 2014.

‘Oku mahino mai foki ‘oku fakafou mai ‘a e feinga ko’eni ‘i he ngaahi kaungāme’a mo e maheni ‘o e Minisitā ‘a ia ‘oku ne ‘ilo’i lelei ‘oku ‘i ai ‘enau fetu’utaki mo e ongo Talatalaaki ‘o e hopo ni. ‘Oku kau heni ‘a e kakai ma’u tu’unga ‘o a’u ki he kau Fakafofonga Lao ‘a ia ‘oku nau fengāue’aki ke taukapo’i ‘a e Faka’iloa ni (‘Etuate Sungalu Lavulavu).

‘Oku ‘ikai ke puli pe unga ko e fo’i tauhele ‘eni ‘oku seti ‘i he loto’ata’atā ‘i he ho’ata mālie ‘a ia ‘oku ‘ikai ngata he’ene tekeutua mai ki he’etau vakai ka ‘oku fepaki lahi ‘eni mo e tu’utu’uni ‘a e Lao ‘a ia ‘oku tau muimui mo tauhi kiai.

‘Oku ‘ikai fakalea ‘eni koha felotoi ke fakangata (settlement) he ko e hopo ko’eni ‘oku ‘ikai koha ‘eke pa’anga ka ko e faka’ilo ki he hia ko hono totongi fakafufū ‘o e kakai ke fili kiate ia. ‘Oku mahino pe foki ‘a e tukunga ‘o e feinga totongi fakafufū ko’eni he ko e tokotaha ta’eufi pe tene malava pea ‘oku mālie he ko e feinga ‘eni ia ki he kakai ‘oku maama ange pea nau ‘ilo foki mo e lao.

‘Oku ‘ikai toe kehe ‘a e founga ko’eni mo e founga na’e fakahoko ‘e he Minisitā ko’eni na’e makatu’unga ai hono faka’ilo ia ‘e he ongo faka’iloa hange koia ‘oku ha he tohi faka’ilo ‘o e hopo ko’eni. ‘Oku mālie he ‘oku toe takai mai pe ia ‘o tekemui ‘i he kakai kenau fakahoko ‘a e tohoaki’i ko’eni ‘o fakakaukau tokua ‘e malava ke tō ‘a e tokoua ko’eni ‘i he pa’anga mo e tauhele ko’eni.

‘I hono fakalea ‘e taha, ‘e malava ke faka’ilo ‘a e ongo Talatalaaki kapau tena tali ha totongi fakafufū mei he Faka’iloa he ko e feinga ‘eni ke totongi fakafufū mo kaiha’asi ‘a e Fakamaau Totonu. ‘Oku ‘i ai heni ‘a e mo’utafu’ua ‘i he malava ‘e ha fa’ahinga kakai ke fakahoko ‘a e fa’ahinga to’onga ko’eni lolotonga ia ‘oku taku tokua ko e kakai falala’anga.

‘I he taimi tatau ‘oku fehu’ia foki mo e malava ‘e ha kakai ‘oku nau ako lelei, taukei, mo tu’uaki ‘a e faitotonu mo ‘ofa tokua he kakai kenau folofua (Hūfanga he Fakatapu) ha fa’ahinga mounu fakavalevale pehe ni pea tuku honau ‘atamai lelei ki he tafa’aki kanau fakahoko ‘a e feinga tohoaki ma’ae kakai ‘oku ta’eufi pehe ni pea kuo tau sio mata ai he ngaahi ‘aho ni.

Kuo ho’ata mai he ‘aho ni ‘i Tonga pea kuo me’a kiai ‘a Hou’eiki mo e kakai ‘o e fonua ki he sīpinga ‘a e tokotaha ni pea ‘oku ne malava ‘a e fa’ahinga ‘ulungaanga ‘oku ‘ikai toe lava ia ‘e ha taha. ‘Oku mole mo’oni ‘a e faka’apa’apa, toka’i, mā, kae fakamu’omu’a mai ‘a e fakangalingali mo e feinga tohoaki’i ‘o e kakai.

‘Oku ou tangane’ia he ongo Talatalaaki ‘i he’ena tu’u fakamakatu’u ke tulia ‘a e fakamaau totonu he kuo kamata hono ‘ilo lahia ‘i he fonua ni ‘a e feinga totongi fakafufū ko’eni pea ‘oku tapu mamahi ia ‘i he Lao ‘o e fonua.

‘Oku ‘ikai foki ke puli ‘a e toutou me’a mai ‘a e Minisitā koeni he mītia hono fakatonuhi’a ia ‘i he hopo ko’eni ‘o kau ai mo’ene faka’aluma tokua ‘o pehe ‘e ‘ikai mo’ua ia. Lolotonga kotoa ‘eni ‘oku lele takai holo ‘o feinga ke fakahoko ‘a e totongi fakafufū ko’eni pea ‘oku kehe ia mo e me’a ‘oku ne fakamatala.

Ko e pa’anga ‘e uakilu ko e fu’u pa’anga lahi fakamanavahē ‘eni pea ‘e malava ke fihia ai ‘a e ongo Talatalaaki pea mole ai mo hona ngaahi faingamalie ki he kaha’u. ‘Oku fakafiefia he ‘oku tu’u fakamakatu’u ‘a e ongo tangata ni pea ngali ia ‘oku na maama mo lotu.

‘Oku fakaofo ‘a e malava ke hoko ‘a e me’a ni ‘i he fonua ‘a ia ko e hiki mei he faihala ki he faihala. ‘Oku lolotonga lele ‘a e faka’ilo Faka Fale Alea ‘o e tokotaha ni pea lele pe ‘i he taimi tatau mo e feinga totongi fūfū ko’eni. ‘Oku tau faka’amu ‘e ‘a ‘a e kau taki he ‘e iku fakalele’aki ‘a e kākā mo e loi hotau fonua ni.

‘Oku ‘ilo’i lelei heni ‘a e kakai mo e taimi  ‘oku nau fakahoko ‘a e feinga tohoaki’i ma’ae Minisitā ko’eni pea kapau ‘e a’u atu kiha tu’unga ‘oku fiema’u ke ‘ilo kiai ‘a e kakai ‘o e fonua pea ‘oku ‘ikai hano kovi ka hivehiva atu e Manupuna Tala Mo’oni. ‘Oku toe ake ai pe heni ‘a e manatu ki he konga ‘i he Himi ‘a Molitoni ‘oku pehe; “Ko hono ‘a’alonga pē ‘e hā kotoa ‘a mui”.
 
Faka’apa’apa Atu,
‘Eliesa Fifita

Kolomotu'a

Nepituno Media Online © 2015. All rights reserved.