Menu
cache/resized/7a303faa48902efd848c7494b9385c2b.jpg

RED

Rapid Engineering Diagnostic

Specialize in:

...
Latest News

Tau to he luo ko e fakato'emi ki he Temokalati Featured

Tau to he luo ko e fakato'emi ki he Temokalati

Tohi Ki he 'Etita

Tau to he luo ko e fakato'emi ki he Temokalati

 Nuku'alofa, Tonga

‘Etita,

‘Etita, fakamolemole kae fakahoko atu pe ha fie tokoni hei’ilo na’a ‘aonga ki he’etau ngaue. He ‘oku hangee kiate au oku tau to he luo kotoa pe na’atau keli mo ‘u’ufi he ‘etau fakato’emi kihe Temokalati tokua he ‘oku ‘alu kiai ‘a maamani.

Kau lave kihe ‘uhingaa ‘ene ngalivale. Ko e fili ke Fafafofonga Fakavahe ‘a Falealea, koeha leva ‘ene tu’u mo e fatongia ‘o e Pule Fakavahe he founga motu’aa. Ka ‘oatu pe ‘a e mape ‘o e Fakafeitu’u ‘a e Pule Fakavahe ‘o hili fakatatau hifo he Fakavahe ‘o e Fili Fakafofonga Falealea kuo ha mata’a’aa hake ‘a e fihitu’u koeni.

Pehe ni na’e ‘ikai mahino ia he taimi koeni ‘e ‘alu pe e Fakafofonga ia ‘o fakafofonga’i e kainga na’a nau fili ia ki Falealea. Koe Pule-Fakavahe ma’ae vahenga, ko e Fakafofonga Falealea ma’ae Faka-Fonua, pea ‘e mahino ange ‘o hange ko e Fa’unga motu’a.

Na’e mei nguutuhua ange ke tau fakalahi e mafai ‘o e Pule Fakavahe ke a’u ki he Kapineti ‘okapau ‘oku tau fiema’u mo’oni e le’o ‘o e kakai. Tuku a mo e fakaoli pea toe faka’ofa.

Ko e fokotu’u ‘a Dr. Halapua ‘oku ne ‘omai ‘a e taha ‘o e ngaahi fehalaaki mata’a’a na’a tau fakahoko he liliu ko‘eni. Ka ko hono ‘ai mahino, ko e tonounou ngalivale eni. Fakamaalo atu ‘i ho’omou toki sio ki he me’a na’e totonu ke mou sio kiai he 1980 tupu he taimi na’e talanoa’i e liliu ko‘eni ‘oku tau paloto ai. Ko e me’a ni, na’e ‘ikai teke mea’i e fehaalaaki ni ‘i ho’o ‘i he Komiti ‘a e Tu’ipelehake, Komisoni ki he Liliu, Paati mo e Falealea.

Koe lau koeni ‘o fakatatau kihe lipooti ‘a e Matangi Tonga “The Act is still there’ but we don’t recognize that Act”. Ko ho’o ‘uhinga ‘Eiki Palemia ki he ‘’we” kia hai’, kia koe mo ho’o kau feke, paati, pe ko ho’o ‘uhinga ki he Kapineti. Ta kuo to atu ho’o fakapo’uli mo e ‘afungi ki he ngalivale.

Pea ‘oku toe ‘amu atu ‘a e kau Minisita ‘etau Kapineti, kapau ‘oku nau poupou ki he me’ani. ‘Oku ‘i ai e founga ‘a e Temokalati, kapau ‘oku hu atu ha Pule’anga ‘o ‘ikai te nau poupou kiha Lao. ‘Oku ‘ikai ke hua-lela pehe ‘a e ta’etoka’i ‘etau Lao, he ‘oku tau fengaue’aki mo e ngaahi Pule’anga kehe fekau’aki mo e Sipoti. Ko e “abc” ena ‘o e Temokalati.

Ko e Temotato ‘oku tau ‘alu kiai ko e o atu pe ‘o tufi ‘aki e lahi tahaa he loto ta’u ‘e fa na’ate alu kuo makona hoto kato. Sio ki he ngaahi poloseki ‘oku unga mei he lilo, hange ko e Casino, Paaka Popua, Mala’e Tapulu, toe lau moe fu’u hotele, moia ‘oku toka mei ‘ulu ki he fa’ahinga ‘e ni’ihi.

Na’a tau pehe kuo puli atu ‘a Lavulavu ta koee oku kei ‘i ai pe hono ‘aonga ki he Palemia. ‘Oku sio atu ha taha kia “Ata Kitu’a” na’e fa’a heka holo mo e kau feinga liliu. Ko e ‘uhinga nai eni hono li’aki e Sipoti.

‘Oiaue e masiva ‘ilo. Kuo tau liu mai mei he vela fakamatelie ‘a Nuku’alofa, kiha vela ‘oku toe to atu hono nunu’a, ko e “vela faka’atamai”. Ka fai ha tangilaulau mo hano teengihia e me’a ‘oku hoko ki hotau ki’i fonua, ‘e pehe ni, “’Oiaue Tupou I na’ake mo’oni, Tupou I na’ake mo’oni, ‘a e kuonga ke u kau he fakapuepue, ‘a e taaupoou vale ‘a e ikai ha’ane maama, kuo lava e toka ka ko e tuee, ‘a Fisi, Ha’amoa mo e toee ‘enau tuee, ‘oiaue, ‘oiaue …..”.

Ko e ‘uhinga eni na’e ikai fili ai e fonua ki ho’o Paati. He te tau a’u ki he Kananga koia “ko e taki ‘e he ‘ipo e kui”, hufanga he fakatapu.

 Faka’apa’apa atu,

‘Inoke Fotu Hu’akau

2 comments

  • Aisea Matiu
    Aisea Matiu Tuesday, 13 June 2017 17:12 Comment Link

    'Oku faka'uhinga'i fakatakamilo fakatu'apeito 'e 'Akilisi 'a e "ata-ki-tu'a" tokua ko e "tali-ui 'a e kau taki ki he kakai" ka e 'ikai ka e 'ikai ko e faka'uhinga'i 'e he mo'oni 'a ia ko e "taliui 'a e kakai kotoa 'o e fonua fakataha mo e kau taki 'o e fonua ki he lao."

    Ka nofo 'a e "taliui 'a e kakai fakataha moe kau taki ki he lao" 'e tali pe ke fai 'a e ngaahi me'a 'oku fakalao kae ta'etali leva ke fai 'a e ngaahi me'a 'oku ta'efakalao pea ko e 'uhinga leva ia 'o e "'ata-ki-tu'a," "vahevahe tatau" mo e "fakamaautotonu."

    'Oku ui 'eni ko e "pule 'a e lao" (rule of law) ka e 'ikai ko e "pule 'a e kakai mo 'Akilisi" ('a ia ko e pule fakatikitato) 'a ia 'oku tupu ai 'enau ngaue noa'ia ta'e'atamai, ta'efakakaukau mo ta'epalani pea kanoni'aki 'a e ta'efakalao" 'a ia ko e foki ia ki he "lao 'a e manu fekai 'o e vaotata" (rule of law of the jungle).

    Ko 'ene tu'u he taimi ni ka 'oku 'ikai pe ko e "taki 'e he 'ipo 'a e kui" 'o hange ko e lau mo'oni 'a 'Inoke Fotu ta ko e "taki 'e he pule kaka 'a e kau kaupoe kaka" pe "fakatouloua." Kapau ko e "taki 'e he 'ipo 'a e kui" pea ta 'oku fai pe 'e he palemia mo e pule'anga/kapineti he "vale mo e fakapo'uli" pea kapau ko e "taki 'e he pule kaka 'a e kau kaupoe kaka" ta ko e fai pe 'e he palemia mo e pule'anga/kapineti he "vale mo e kaka."

    'Oku tatau tofu pe 'a e "vale mo e fakapo'uli" mo e "vale moe kaka" (ka e 'ofa pe ke 'oua 'e fa'aki he valeKT neongo 'oku 'i he tetepu!) 'Oku ke i tolonga mai pe 'a e lea 'a Taufa'ahau hono fakamanavamo'ui 'e Siope: "'Oku 'auha hono kakai ko e vale."

    Ko ia ai ko e 'auha'anga 'a ha kakai ko e ngaue 'a e vale. 'E 'auha mamalie pe 'a Tonga ko e ngaue 'a e palemia mo 'ene pule'anga mo e kapineti.

    Report
  • Lolo
    Lolo Monday, 12 June 2017 09:59 Comment Link

    Malo Inoke 'ae fkmaama. 'Oku 'iai 'emau fk'amu ke liua e tu'utu'uni fkvale koeni kuone ta'ofi e sipoti he ko hono nunu'a 'e tukufkholo he hisitolia. Ka 'ikai ke tau fkfoki mai 'e to'o 'e Ha'amoa pe ko Fisi pea ko 'etau to ia ki lalo fonua. 'Oku lava e toka ka koe tuee. Koe mafu ia 'oku tau ikuna'aki e fkvaha'afonua. Neongo 'e tau masiva moe 'ikai ha unga'anga hange' ko Nu Sila mo 'Amelika ki Ha'amoa pea Pilitania ki Fisi ka 'oku 'ikai ke tau li tauveli ai, 'oku foa pe kihe ta 'ae fafangu. Koe kole ke mou tokoni mai ke 'oua 'e li lalo'i pehe'i tautolu hange' koia kuo fai 'ehe PM mo'ene kapineti.

    Report

Leave a comment

Make sure you enter all the required information, indicated by an asterisk (*). HTML code is not allowed.

back to top