‘E fa’u ha lao ke tamate’i ‘a e Letiō Tonga – Palēmia ‘Akilisi Pohiva Featured
13 Ma’asi, 2017. Kuo ‘ikai ke malava fakama’uma’u ‘e he Palēmia Samuela ‘Akilisi Pohiva hono loto ‘i he’ene ta’efiemālie ki he fakahoko fatongia ‘a e Letiō Tonga & Televīsone Tonga (Komisoni Fakamafolalea ‘a Tonga).
Na’e iku ai kene me’a’aki hangatonu ‘i he taha ‘o ‘ene fakataha Konifelenisi mo e kau Faiongoongo ‘ene ta’efiemālie ki he ‘ikai poupou ange ‘a e Letiō Tonga & Televīsone Tonga ki hono Pule’anga mo ‘enau fakahoko fatongia.
‘Oku ma’u foki ‘e he ongoongo ni ‘a e tatau ‘o e tepi ‘o e fakataha ko’eni mo e me'a 'a e Palēmia pea na’e me’a’aki ‘e he Palēmia tene fa’u ha lao ke tamate’i ‘a e Letiō Tonga & Televīsone Tonga pea ka ‘ikai pea ‘oku fakahoko e fakakaukau ke fakatau atu.
‘Oku ‘ikai foki ke ‘omai ‘ehe Palēmia ‘i he’ene fakamatala ko’eni ha ‘uhinga fakaikiiki ki he’ene ta’efiemalie ka ko’ene fakahā pe ‘oku ‘ikai poupou ange ‘a e Letiō Tonga & Televīsone Tonga ki he’ene ngāue mo e Pule’anga.
‘Oku ‘ikai foki koha ‘isiū fo’ou ‘eni ia he na’e fakahoko ‘e he Palēmia ‘i he 'aho 13 'Epeleli, 2016 ha’a ne tohi ki he ‘Eiki Minisitā ‘o e ngaahi Pisinisi ‘a e Pule’anga ‘o fokotu’u atu ke fakamalōlō’i ‘a Viola Ulakai koe faiongoono ‘a e Letiō Tonga & Televīsone Tonga ‘a ia na’a ne ta’e fiemalie ki he’ene fakahoko fatongia.
‘Oku ‘i ai foki ‘a e fifili ki he tau’atāina ‘a e ongoongo ‘o fakatatau mo e Kupu 7 ‘o e Konisitūtone ‘i he fonua ni. ‘I he taimi tatau ‘oku toe ‘i ai mo e hoha’a ki ngali 'oku pule’i faka-polisi nai 'a e ongoongo ‘o hange koia ‘oku hoko ko’eni ‘o fakatatau ki he me’a ‘a e Pālemia.
‘I he taimi tatau ‘oku te’eki ke ongona ‘e he ongoongo ni hano launga’i pe fakamaau’i ‘a e Letiō Tonga & Televīsone Tonga pea mo ‘ene kau ngāue ‘i ha Fakamaau’anga ke fakamahino ‘oku ‘i ha tu’unga fakatu’utāmaki ‘enau fakahoko fatongia ki he fonua pea ‘oku fai e fifili heni ki he tu’unga poupou ‘oku ‘uhinga kiai ‘a e Palēmia.
Na’e toki ongona pe foki ‘i he faka’osinga ‘o e mahina ko Fepueli ‘o e ta’u ni ‘a hono faka’ilonga’i fakamamani lahi ‘a e mahuinga ‘o e Letiō ki he fonua mo e kakai pea na’e ‘iai ‘a e kau CEO ‘a e Pule’anga na’a nau lea mai ‘o poupou ki he ngāue ‘a e Letiō ki he fonua koha me’a ngaue tokoni ki he ngāue ‘a e Pule’anga.
‘I ha fetu’utaki ki he Letiō Tonga na’e fakahā pe mei he ni’ihi ‘oku nau fakahoko fatongia ‘i he Letiō Tonga & Televīsone Tonga ‘oku ‘ikai kenau mahino’i pe koe hā ‘a e fehalaki ‘oku hoko he ‘oku nau fakahoko pe honau fatongia anga maheni mo tau'atāina ki he Letiō Tonga & Televīsone Tonga mo e kakai ‘o e fonua. ‘Oku mahino foki ‘a e pelepelengesi ‘a e kaveinga ni ki he kau ngāue telia ‘enau ma’u’anga ngāue he koe Poate foki ‘eni ‘a e Pule’anga.
Ko e Letiō Tonga pe foki ‘oku ne malava ke kapui ‘a e ‘otu motu katoa ‘o Tonga ni pea kapau leva ‘e hoko ‘a e fakakaukau ko’eni ‘a e Palemia ke tamate’i pea ‘oku ikai ke ilo pe koe hā ‘e hoko heni ki si’i kakai mei he ‘out motu.
Ko e Komisoni Fakamafolalea ‘a Tonga ‘oku malumalu ai ‘a e Letiō Tonga & Televīsone Tonga koe maa’imoa ia ‘a e La’a kuo Unga Fonua Kuini Sālote Tupou III pea na’e fokotu’u ‘i he taha hiva onongofulu tupu.
6 comments
-
'Oku fiema'u ke tala e mo'oni pe ko hai 'oku kau kovi ki ai ka ko e mo'oni ia 'oku 'omai pea taau ke tau poupou ki ai .Kapau 'oku fakamatala pea 'omai e mo'oni 'e he letio Tonga ka 'oku kovi ia ia ki he Pule'anga pea 'oku taau ke feinga e pule'anga ke fakatonutonu 'o fakatatau ki he mo'oni 'oku mahino he tau fononga mai mei mu'a 'oku te'eki ke mo'ua e letio ha fa'ahinga hia ko ha'ane lau'i kovi'i ha taha .Kataki tuku e ongoongo ke tau'ataina pea kapau kuo hala ha ngaue pea 'ave ki he fakamaau'anga .ke fakatonutonu .Kataki taki taha tamate'i pe 'ene ngaue na'a ne ngaue'i.
-
Ko e palopalema ko 'eni 'oku tupu mei he fa'ahinga tui (faka-politikale) 'ae Pule'anga lolotonga 'oku ne PULE ki he naunau kotoa 'ae Pule'anga Tonga, kau ai e ngaahi potungaue mo e ngaahi lakanga. 'A ia ka 'i ai ha fa'ahinga potungaue pe tokotaha ngaue he loto pule'anga 'oku kehekehe 'enau tui fakapolitikale mei he tui fakapolitikale 'ae kau taki 'i he Pule'anga, pea e faka'ilonga'i leva kinautolu ko e FILI pea ke tuku ki tu'a.
'A ia ka tamate'i e A3Z pea 'oku totonu ke tokanga leva e toenga e ngaahi potungaue kehe he ka 'ilo ange ko 'enau tui fakapolitikale 'oku kehe mei he tui fakaplotikale 'ae kau taki he pule'anga, 'e hoko atu ki a te kinautolu e tautea: Potuangaue Mo'ui mo hono kau ngaue, Potungaue Ako mo hono kau ngaue, Potungaue Leipa mo hono kau ngaue, Potungaue Ngaahi Ngaue Lalahi mo hono kau ngaue, etc., etc. , te mou hoko koe FILI e pule'anga 'o kapau 'oku 'ikai ke mou poupou ki he tefito'itui 'ae PTOA.
'Oku mahino mai heni kuo 'osi tau lele he pule faka-TIKITATO, he 'oku 'ikai tau'ataaina e tangata moe fefine Tonga ki he 'ene tui fakapolitikale. Ko e fa'ahinga pule tatau ne fai e Saddam Hussein mo 'ene Baath Party ki he kakai 'o Irag, pea 'oku 'ilo e mamani kotoa e iku'anga e taki koia pea mo e tu'unga 'oku lolotonga 'i ai 'a Irag.
Koe ngaahi koloa mo e ngaahi ngaue 'ae Pule'anga Tonga 'oku 'ikai ko ha me'angaue fakapolitikale ia 'a ha falukunga kakai Executive pe fa'ahinga tui fakapolitikale, ka ko e koloa kotoa ia e fonua pea 'oku 'i ai e totonu 'a e tangata mo fefine Tonga kotoa ki ai. Ko e kotoa e ngaahi potungaue 'i he fonua ni, 'oku 'i ai honau ngaahi NGAFA tefito 'oku ope atu honau mahu'inga 'ihe 'aavahevahe 'oe tui fakapolitikale. Pe ko e haa pe ha potungaue pe lakanga: pe koe fakahaofi e mo'ui 'ae kakai, fa'ito'o 'a kinautolu 'oku puke, 'ako'i mo faka'ilo e poto, tauhi e melino, fakamafola e ngaahi fakamatala, tookanga pe ngatai, pe ko ha toe fatongia ange, 'oku fakahoko ia ki he leleitaha 'oku ala lava fakatatau ki he tuutuuni ngaue, kae tau'ataaina mei ha fa'ahinga tui fakapolitikale. Ko e temokalati ia pea ko e Tonga ia 'oku tau polepole ke ui ko 'api! -
'Oku 'i ai 'a e ongo kupu 'e ua 'oku na takimu'a he fatongia tefito hono pukepuke 'ae tukufakaholo tupu'a faka-Pilitania 'a Pilitania 'a Pilitania ko e Letio mo e Televisone BBC he Anga mo e Lea mo e ongo 'Univesiti tupu'a mo tala ko e 'Uinivesiti 'Okesifooti mo e 'Univesiti Kemipilisi he 'Ilo mo e Poto.
Na'e fai 'e he ongo sino 'e ua 'a e fatongia mahu'inga mo 'aonga tatau hono pukepuke 'a e tukufakaholo faka-Tonga 'a Tonga koe Letio moe Televisone Tonga he Anga mo e Lea moe Komiti Talafakafonua 'o Tonga he 'Ilo moe Poto.
Kuo 'asi lahi 'a e holoa 'o e fatongia 'a e Komiti Talafaakfonua 'o Tonga ka e tautautefito ki he holoa he tu'unga 'a e faiva fa'u ta'anga mo e faiva fa'u hiva pea ka toe tamate'i 'a e Letio mo e Televisone Tonga ko e to e lomatolu ange 'a e faingata'a.
'Oku lahi foki hono fakapa'anga 'e he ngaahi Pule'anga 'a e ngaahi 'univesiti hange ko Pilitania, Nu'usila mo 'Aositelelia (mo e ngaahi 'apiako hange ko Tonga) 'o nau tau'ataina kakato he'enau fakaanga he funga 'enau fekumi ki he 'ilo mo e poto ma'ae lelei fakalukufua 'a e ako mo e fonua 'oku fai he laumalie fakatemokalati.
'Oku faka'ai'ai 'e he ngaahi Pule'anga 'a e ngaahi 'Univesiti he tefito'i 'uhinga 'oku mahulu ange 'a e lelei lahi mo mo'oni 'a e 'ilo mo e poto 'oku ma'u he laumalie 'o e tau'ataina ka e 'ikai 'aupito ke nau fakapopula kinautolu he 'uhinga fonu palopalema tokua ko kinautolu 'a e "nima 'oku ne fafanga kinautolu." -
Malie pea toe lelesoni e fai ongoongo e Nepituno.
Kaikehe, kou tui e sai ange ke 'oua tamate'i e Letio Tonga he me'angaue ia 'a e pule'anga. Fakatokanga'i ko e pule'anga 'oku ne pule ki Letio koeni pea kohai pe 'oku 'i he pule'anga pea 'oku tau'ataina ia ki hono fklele e letio 'a e PULE'ANGA. E sai ange ke fkmalolo'i kotoa e kau ngaue 'a e letio pea toe tu'uaki fo'ou atu e lakanga. Interview e kakai 'oku nau tohi ange ke tatau mo e fiema'u e pule'anga. Koe palopalema he kuo ta'u lahi nofo e letio o fakaanga ki he kakai 'o e pule'anga koeni pea ikai toe lava liliu e nau fkkaukau. Koe letio eni 'a e pule'anga ke nofo 'o poupou ki he ngaue 'a e pule'anga. Kapau 'oku ke fie fkanga, 'oku 'ata aupito 'a tu'a ke ke hu kiai 'o fokotu'u ho letio ke fai mai ai ho fakaanga. 'Oua teke u'u e nima 'oku ne fafanga koe! -
Fiema'u he Palemia ke 'oua 'e fa'a fehu'i e ngaahi maumau mo e to nounou 'a e pule'anga kae fakamatala pe 'oku sai pe me'a kotoa...'ikai fiema'u ke fakamatala ngaahi me'a 'oku mo'oni kae fakamatala loi pe 'o hange ko e Kele'a 'o toutou mo'ua he fakamaau'anga 'o lau mano he fakamatala loi mo e tukuaki'i kovi e kakai...Tau'ataina e ongoongo 'ikai ke fiema'u ia he Palemia, pea 'ikai fiema'u he toe tui pe fakakaukau kehe mei he tui mo e fakakaukau 'oku ma'u he Palemia...ko e fakatata nai eni 'o ha pule'anga temokalati?..'ikai ko e fakatata eni e ngaahi pule'anga tikitato mo e fakakominiusi?..."A one party system type of government ALWAYS results in DICTATORSHIP!!!!"....ko hai taki PTOA ?..'Akilisi..Pule'anga mo e Kapineti?..'Akilisi...Tokolahi taha he Kapineti?..PTOA...'THE LEADER HAS THE FINAL SAY"...connect the dots and see where we are heading with this government...
-
Ko Gaddafi pe ko Saddam 'ataa e Palemia koeni, fakaanga'i lahi 'a Tupou IV 'oku tikitato tokua, pea koeni ku kalasi kehe ange ia.