Na’e Toitoi ‘Ifē ‘a MP ‘Akosita Lolotonga e Anga Pau’u ‘a Lavulavu? ^Featured

Nuku’alofa - Fakamālō ki he lava lelei ‘o e Fili Fale Alea Si’i ‘a Vava’u #16. Tautefito ki hono ikuna’i ‘e ‘Akosita Lavulavu ‘a e me’a hāhāmolofia ko e lava ha fefine ki Fale Aleá. Ko ia ’oku hu’uhu’u ai ‘a e “Totofa ‘o Nuku’alofá”, pe ko e hā kuo pikitai ai ’a e kau filí ‘i ha fefine kuo ne ikuna e lavame’a tu’uloa pehē ni.

Ka kuo ‘atā mai ke fokifokihi mo fisifisi’i ‘e he mītiá; he ko ‘eni kuo laka mai ki Fale Alea, ko e mala’e ‘o e kau tu’ukimu’a ‘o Tongá ‘Eiki. Pea lolotonga e vīkiviki’i ‘e he tokolahi ‘a e anga-molumalu ‘o MP ‘Akosita Lavulavú ki he fatongiá ni, tau feinga mu’a ke palanisi lelei ‘etau fakamāau’i faitotonu (moral judgement) ‘o e Mēmipa Fale Alea fo’oú ní.

Na’e ‘ikai ketau lava ‘o fakaanga’i mo fakamaau’i faitotonu ‘a MP ‘Akosita kimu’a te’eki ai ke fili ki Fale Aleá. Ka ko ‘eni kuo ne ikuna, ka ‘oku ‘ikai ko ha ‘Āngelo ketau ilifia hono fakamaau’i ‘i he fale-hopo ‘o e faitotonú (moral court). He ko e mafai ‘o e mītiá na’e faka-ngatangata kimu’a pea toki kau mai ki Fale Aleá.
                        
Hono Hala ki Fale Aleá                             

Pea kuo laka hake ‘a e ta’ahiné ni ki he Hala Taufa’āhaú ‘o pole’i tokua ‘oku kau he laú, ko e tokotaha fa’u lao ’i hotau Kolomu’á. Neongo kuo ‘ikai ‘iloa ‘a e hingoa ‘o MP ‘Akositá ‘i ha hopo hia-mateá, ‘oku ‘i ai hotau fatongia ketau fisifisi’i mo fakamaau’i faitotonu ia. Ko e ‘uhí na’e ‘ikai tau’atāina ke kau ‘i he filí, ka ko e heka mai ‘i he hoosi lova ‘a ‘Etuate Lavulavú.

‘Oku makehe ‘a e Fili Fale Alea Si’í ni ko e fakafonu ‘o e sea na’e ava ko hono kapusi ‘a hono hoá − ‘Etuate Lavulavu − mei he Falé. ‘A ia ‘oku ‘ikai ko e ongoongo lelei ‘o ‘Akositá na’e fili ai ‘a e kakaí; ko e fakafoki eni ’o ‘Etuate Lavulavu Konga Hono-II, ki Fale Aleá.

Pea ‘oku ‘i ai ‘a e totonu ‘a e kakai kotoa ’o Tongá kenau ‘ilo ‘a e founga fakakaukau ’a e ‘atamai ‘o e Fakafofongá ni. Na’a ne poupou ki ha ngāue kākā’aki ‘e hono hoá ha pa’anga mo ha koloa ‘a e Pule’angá, pe ‘ikaí? ‘Oku ‘i ai ha anga faitotonu (moral behavior), mo e anga falala’anga ‘a e tokotahá ni?  Pe ‘oku fai kotoa pē ’e ‘Etuate ‘ena fakakaukaú?

Pea Na’e Toitoi ‘ifē ‘a MP ‘Akosita?

Ka na’e ‘ifē ‘a MP ‘Akosita lolotonga e kākā’i ‘e ‘Etuate ‘a e Pule’angá? Na’a ne ‘ekea tu’otaha pe ko e pa’anga kotoa na’e ‘omi ki hona ‘apí ko e pa’anga ma’a, pe ‘ikai? Pe na’a ne tala kia ‘Etuate ke fakafoki ha pa’anga mo ha koloa ‘a e Pule’angá na’e ma’u ta’e totonu?

‘Oku ‘ikai ketau ‘ilo ki ai, ka ‘oku ‘i ai ‘etau totonu ke ‘eke’i. He ko ‘eni kuo hoko ko e Fakafofonga Kakai, pea ‘oku ‘atā ki he mītiá ke fakatotolo ‘o pulusi hono angá. Na’a ne tali fiefia ‘a e ngaahi sieké ’o ‘ete atu leva ki pangikē ‘o toho fakavavevae ‘a e pa’angá.

Pea ifo ‘ene heka holo he ngaahi me’alele mo ‘ene faka’uli ‘a e Potungāue Ngāue Lalahí, pea mo e Taki Mamatá. Pehē ki he ‘ena ‘Apiako ‘Unuaki ‘o Tonga na’e fakalele ta’e totongi “rent” he ngaahi ta’u lahi; pea ko MP ‘Akosita na’e pule akó.

‘Oku tuhu ‘a e peseti lahiange ‘o e ngaahi faka’ilonga kotoa ki he hokoatu ‘o e ngaahi anga maheni ‘o ‘Etuate Lavulavú. Pea ‘oku ‘ikai lava ‘e MP ‘Akosita ia ‘o fulihi e ngaahi anga maheni ko iá. ‘E hokoatu ‘a e faka-‘atamai atu ‘a ‘Etuate ka e nge’esi ‘ulu pē ‘a MP ‘Akosita?

Konga II ‘i he uike kaha’ú, ko e hokoatu ‘a hono fokifokihi mo fisifisi’i ‘o e anga faitotonu ‘o MP ’Akosita Lavulavu.

(Ko e fa’utohi taukei ‘a Sione A. Mokofisi. ‘Oku pulusi ‘ene ngaah fa’utohi ‘i he nusipepa “Niuvākai”, mo e ngaluopé: <www.nepituno.to>; <www.looptonga.com>; <www.matangitonga.to> pea ko e Director of English, Journalism & Business Administration at Moana Unitech Academy, Haveluloto, Tongatapu.)