Tali ‘a Lord Tu’ivakano ki hono Tukuaki’i ia ‘e he Palēmia ‘i he Letio 87.5 ^Featured

 27 May, 2016. ‘Oku ou fie ‘oatu ‘eku tali ki he ongoongo na’e fakamafola mai ‘i he Letiō 87.5 ‘i he ‘aho Tu’apulelulu 26 ‘o Mē pea toe ‘omai ‘e he Letiō Tonga ‘i he ‘aho ni Falaite 27 ‘o Mē ai pe. Na’e fakahoko mai ‘eni lolotonga ‘a e fai ‘o e National Public Consultation ‘a e Potungāue Ako mo e ngaahi kupu fekau’aki ‘o e fonua.

‘Oku faka’ohovale ki he motu’a ni ‘a e tuku ‘o e kaveinga ia ki he tafa’aki kae fai ‘a e fakamatala ia ‘a e Palēmia ia fekau’aki mo e motu'a ni. ‘Oku ‘ikai ngata he ‘ikai faka-polofesinale ‘a ’ene fakamatala mo 'ene to'onga ka ‘oku fu’u ta’emo’oni mo tu’utu’u hala foki.

‘Oku ta’efiemalie lahi ki he founga ta’e fakapotopoto kuo fakahoko ‘e he Palemia fekau’aki mo hano tukuaki’i ‘o e motu’a ni. ‘Oku ‘ikai keu fie lave lahi ki he me’a ni he ‘okapau ‘oku fai ha ngāue fakatotolo ke faka’ilo au ‘o hange ko e me’a ‘oku feinga kiai ‘a e Palēmia pea ‘oku totonu ke tuku ange ke tau’atāina.

‘Oku ou loto ke tuku mu'a 'etau tokanga pe ke fakatokanga’i ange ‘a e ngaahi me’a ko 'eni;

1.    Ko e hā hono ‘uhinga ‘oku hanga ai ‘e he Palēmia 'o ngāue’aki ai ‘a e Huafa ‘o e Tu’i ‘o pehe ‘oku fiema’u ke fai ha ngāue?.

2.    Ko e tu’unga Tu’i ‘o Tonga ‘oku totonu ke ‘oua ‘e fakapolitikale’i ‘e he Palēmia.

3.    ‘Oku ne ngāue’aki hala ‘o e Huafa ‘o e Tu’i ke fakamamafa ki he kakai ‘o e fonua ‘oku ou fai ha hia pea ‘oku totonu ke fai ha me’a kiate au.

4.    ‘Oku ta’e fakapotopoto ‘a e kaunoa ‘a e Palēmia mo ‘ene ‘initaviu ha Polisi ‘o fakafehu’i pe ko e hā ‘oku ‘ikai kenau fai ai ha ngāue kiate au.

5.    ‘Oku fakatu’utāmaki ‘a e founga ko’eni ki he anga ‘etau nofo ‘a e ‘ohonoa’ia holo ‘a e Palēmia ‘o e fonua 'i he ngaahi me'a lahi mo 'ene feinga ke tataki 'a e tokanga 'a e kakai mei he ngaahi kaveinga 'oku lolotonga tukuaki'i ia kiai 'o kau ai 'a e to lalo 'a e ako he fonua.

‘Oku totonu ke mahino ki he Palēmia ‘oku ‘ikai ke ‘i ai ha mafai ‘o e kau polisi ke fakamalohi’i ha taha ‘i he fonua ni 'o tatau pe he ma’olunga pe ma’ulalo, masiva pe tu’umalie kene fai ha fakamatala ki he kau Polisi ‘okapau ‘oku ‘ikai ke loto kiai ‘a e tokotaha koia.

Ko e fatongia angamaheni ‘oku ngaue’aki ‘e he kau Polisi ‘o e fonua ni kimu’a pea hiki ha fakamatala kuopau ke ‘ikai kenau fakamalohi’i ha taha ke fai ha’ane fakamatala kapau 'oku 'ikai loto kiai. Kapau ‘oku ‘ikai fie fakamatala ha taha pea ‘oku ‘i ai ‘ene totonu ‘oku ‘oange ‘e he lao ke toki lea pe he Fakamaau’anga.

‘Oku hanga ‘e he Palēmia ‘o fakamatala’i ke ngali kovi ‘a e fakahoko fatongia ‘a e kau Polisi pea ‘oku ‘i ai ‘a e manavasi’i na’a ‘oku ne teke ‘a e kau Polisi ke fai ha faka’ilo ta’e ‘i ai ha fakamo’oni fe’unga hange koia ‘oku lolotonga hoko he ngaahi ‘aho ni.

‘Oku ou lave’i foki na'e vahe’i ke ngaue’aki ‘e he kau polisi fakatotolo paasippoti ‘a e $300,000 ta’e fou ‘i he Fale Alea pea na'e tali pe 'eni ia 'e he Kapineti pea ‘oku ‘ikai ke fiemalie ki heni ‘a e kau ngāue faka-Pule’anga ‘o e fonua ni he ‘oku fiema’u ke hiki e vāhenga ‘o e kau ma'u vahenga ma’ulalo ka ‘oku ‘ikai lava.

‘Oku faingofua pe ki he Palēmia ke ‘ave ha $300,000 ke fakahoko 'aki 'ene ngaahi faka mahamahalo pea ke fai ha ngāue ke faka ngali kovi’i ha ni’i hi neongo ‘oku ‘ikai ha fakamo’oni kiai.

‘Oku totonu foki ke nofo ma’u pe ‘a e Palēmia ki hono fatongia totonu pea ke fakamolumalu'i 'a e fatongia pea fakahoko ia ki he lelei taha kae ‘oua ‘e feinga kene falute kātoa ‘a e ngaahi fatongia he koe me’a ia ‘oku ui ko e fakatupu moveuveu.

Lord Tu'ivakano