Logo
Print this page

Polisī Me’atokoni Ena ‘a PM ’Akilisi Pōhiva Featured

Polisī Me’atokoni Ena ‘a PM ’Akilisi Pōhiva

Polisī Me’atokoni Ena ‘a PM ’Akilisi Pōhiva
Totofa ‘o Nuku’alofa…Volume 3, Number 3. February 28, 2016.
Fa’utohi ‘a Sione A. Mokofisi

 

Ko e kamata’anga eni ‘a e feinga ‘a Palēmia ‘Akilisi Pōhiva ke alamai ‘a e mafai pule-fakaleveleva ‘o hono Pule’angá ke pule’i ‘etau fili ki he ngaahi me’atokoní oku tau fiema’ú. Ko e anga maheni ia ‘o e Palēmiá ke faka-māa’i kitautolu ‘i he mītia tu’apule’angá (Radio New Zealand International) koe’uhi ‘oku tau kai-tavale hangē ha fangamanü (fakatapu atu).

Pea kuo fk-fou mai ‘i hono tafulu’i kitautolu, ka e ‘ikai kenau ō ‘o langa hake ‘a e ‘ekanōmika ‘o e fonuá ke malava ‘e he kakaí ‘o fakatau mai ‘a e me’atokoni totonu kenau ma’ú:

(1) ‘Uluaki talamai ko e 99% ‘o e kakai Tongá ‘oku sisino-tahá, pea ‘oku tau mamafa-taha kitautolu ‘i māmaní − ko e fasitu’u ia. ‘Oku te’eki ai keu mamata ‘i Tongá ni ‘i he kakai sisino kuo u maheni ai ‘i ‘Ameliká kuo toho honau keté ‘i he kelekelé. ‘Oku ‘osi ’i ai ‘a e faka-totolo ‘a e WHO ‘oku ‘ikai ke fika ‘uluaki ‘a Tongá ni ‘i he sisino-tahá.

Ketau tokanga ‘i hono faka-‘aonga’i totonu ‘o e setisitiká: “Lies, and more lies, and statistics.” ‘Oku faka-‘aonga’i ‘e he kau fie-popoto tokolahi ‘a e setisitiká ke taki hala’i kitautolu. ‘Oku fiema’u ‘a e ongolelei faka-politikí (politically correct) ‘o e ngaahi ‘ahó ni ke ‘iloa koā ‘enau fie faka-poto’i mo faka-mā’oni’oni’i kitautolú.

(2) Pea talamai ‘oku kovi ‘a ‘etau fili me’a-tokoní − ‘a ia ‘oku tau valengangau kotoa kitautoulu, he ‘oku ‘ikai ketau ‘ilo ‘a e ma’etokoni ‘oku totonu ketau ma’ú. ‘Ofa mai Palēmia Põhiva ‘o fetuku mai ‘a e me’atokoni totonu ‘o tufotufa mai ta’e totongi, he ko e ngata’anga pe eni homau iví, mo e tokonaki ‘oku ma’u ‘i homau feleokó.

(3) Pea tokua ko ia ko kinautolu pē ‘oku nau ‘ilo ‘a e fa’ahinga me’atokoni totonu ketau fafanga’aki hotau ngaahi ‘ohoaná, mo hotau kāingá − ko ia tokua kuo nau ‘osi ako mataotao mo e ngaahi mata’itohi. Kuo fokotu’u ‘a e Polisi Me’atokoni ko CEO Seini Filiai ke ne faka-siosio pe kohai ‘oku ‘ikai ma’u ‘a e me’atokoni totonú.

(4) Pea ko kinautolu tenau talamai ‘a e me’atokoni ‘oku totonu ketau ma’ú ‘o pule ki ai ‘a e CEO ko Seini Filial, ‘i he  “National Strategy for Prevention and Control of Non-Communicable Diseases.” Ka kohai ia tene fakatau mai ‘a e me’atokoni totonú?  ‘Ikai ko e palopalemá ko e mamafa, mo e hāhāmolofia ‘a e me’akai totonú, pea ‘oku ‘ikai ma’u ‘e he kakaí ha’a nau ngāue kenau malava ‘o fakatau ‘a e ngaahi me’akai totonú?

(5) ‘Ikai ko e totonú ke faka-fuofua ‘etau ma’u me’atokoní mei he ngaahi kalasi ma’ekai kehekehe, pea ketau faka-malohisino ma’upē? Ko e founga totonú e na’e fai ‘e Taufa’ahau Tupou IV. Na’a Ne māa’imoa holo ‘i he pasikala, pea faka-mālohi sino ma’upē.

‘Oku ‘ifē ‘a e polokalama “Kau Mai Tonga?” Ko e polokalama ke uki ‘a e to’utupú mo e kakaí kenau ngaungaue ‘o faka-mālohisinó. ‘Oku fiema’u ‘a e polokalama ko iá ke faka-tupu ke lahiange. Ko eni kuo toe uki mai ‘o faka-ngāue’i ‘a e kakai kehe kenau faka-siosio ‘etau kai ‘oku faí.

‘Oku ‘ikai fiema’u ha kau polisi kenau faka-siosio’i ‘etau me’atokoni ‘oku tau ma’ú. ‘Oku fiema’u ke langa’i ‘a e ‘ekanōmika ‘o e fonuá ke lava ‘e he kakaí ‘o fiflifili ‘a e me’atokoni leleitaha ke fafanga’aki honau ngaahi ‘ohoaná mo e kāingá.

Kuo tu’u hake ‘a Minisita Siaosi Sovaleni ke hoko ko e Polisi ‘o e Initanetí (Moral Police Czar) kenau faka-siosio ‘a e ngaahi polokalama ‘oku tau mamata ai mo ‘etau fānaú. Ko eni kuo ‘omai ‘a Seini Filiai ko e Polisi Me’atokoni (Food Police Czar). Hooooooi!

(Ko e fa’utohi taukei ‘a Sione A. Mokofisi. ‘Oku Talēkita English-Journalism & Business Management ‘i he Tonga International Academy, Havelu, Tongatapu. Kuo ma’u MBA mei he University of Phoenix-Arizona, mo e BS mei he BYU-Hawaii, mo e AA mei he Mesa College-Arizona. Na’e kamata ‘ene manako fa’utohi ‘i he Liahona High School, pea hokoatu ‘o ‘ētita ‘i e nusipepa ‘a BYU-Hawaii ‘o hokoatu ki he ngaahi pulusi ‘i ‘Amelika Lahi. E-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.)

Nepituno Media Online © 2015. All rights reserved.