Notice
  • One of the files that is needed for the correct operation of the System - CW Gears plugin appears to be missing! Please install a fresh copy of the latest version to fix this issue.

Report comment

Vakai foki na'a kuo PA pe 'a 'Etuate ki a 'Akosita, Lavulavu ki a Lavulavu, koe hasipani moe uaifi 'o hange koe PA pe 'a Po'oi ki a 'Akilisi, Pohiva ki a Pohiva, koe sani mo e tamai 'a ia 'oku e'a mo tekelei mai ta koa koe temokalati faka-'Akilisi mo e faka-PTOA fo'ou mo makehe 'eni ('o kehe mei he temokalati totonu mo anga-maheni) kuo fakapulou'aki mo fakakuihi'aki mo fakakonahi'aki 'a e tokolahi 'o Tonga (mo hono kakai).

'Oku 'osi utua mai pe hange ko Kao mo Tofua pea mo 'uli'uli mai hange ko e po'uli 'o e po mo hinehina mai hange ko e sinou 'o e pole 'a e "lao" kuo fa'u mo tu'u hono fakanofo 'a e PA 'o hange ko e lakanga pe ngaue faka-pule'anga kotoa pe 'o fai he founga pe polosesi pau (due process) ke fou ai mo e tu'utu'uni pe polosita totonu (rightful procedure) 'oku humaki he temokalati totonu mo mo'oni ke fai'aki 'a e ngaue..

'Oku hu mai leva 'a e temokalati faka-'Akilisi mo faka-PTOA mo 'enau founga fo'ou mo makehe 'o teke'i 'a e lao (moe konisitutone) ki "tu'a" ka e fakahu mai 'a e ta'e-faka-lao (mo e ta'e-faka-konisituone) ki "loto" 'o fai'aki tokua 'enau pule mo e taki faka-temokalati 'o e fonua (mo e kakai) 'oku lau.

'Oku 'iloa he temokalati totonu mo mo'oni 'a e ngaue ta'e-faka-lao (mo ta'e-faka-konisitutone) ko e "pule-kovi" mo e "taki-kovi" 'o faikehekehe mo fehangahangai mo e "pule-lelei" mo e "taki-kovi" 'o tefito hono kavei-fa (4) fakatemokalati kuo liliu tavale mo ta'efakakaukau 'e 'Akilisi mo e PTOA mei he lea faka-Papalangi ko e "transparency," "accountability," "equality" mo e "justice" ki he lea faka-Tonga ko e "'atakitu'a," 'taliui," "vahevahetatau" mo e "fakamaautotonu" 'a ia 'oku tefito kotoa he "lao" mo e "tauhilao" (mo e konisitutone 'oku tefito ai).

'Oku fakamamahi mo fakaloloma fau 'a e tukunga 'oku 'i ai 'a e fonua ko e teke 'e 'Akilisi mo e PTOA 'a e "pule-lelei" mo e "taki-lelei" he'enau kemipeini hhe ta'u 'eni ofi he 30 pea ko 'enau to pe ki he Falealea mo ma'u 'a e mafai mo pule'anga kuo nau tafoki fakafokifa pe 'o "pule-kovi" mo "taki-kovi" 'o tupu ai hono veteki faka-Tu'i 'e he Tu'i hono mafai faka-konisituone mo faka-lao ko 'ene 'ofa he fafanaki ke fonua mo hono kakai ki he matu'utamaki lai (ka e 'ikai mo hala-'ata ke hounga ia ki he tokolahi 'o Tonga).

'Oku toki mo'oni heni 'a e Paloveape 'o e Uike 'i 'olunga, "Ko e poto 'a e ngutu hono lau ka e vale 'a e nima hono fai." Kaekehe 'oku 'i ai 'a e me'a 'e taha 'oku 'asi lelei mai heni ta ko e longoa'a mo e fakatupu taufehi'a 'oku nau fai ki he loto 'o e kakai ko e "matu'aki fiema'u mafai" he ko 'enau ma'u pe 'o pule mo taki 'oku nau tafokitu'u hake pe 'o ngaue'aki kovi he'enau pule-kovi mo e yaki-kovi 'a ia ko hono tatau ko e pule mo e taki "faka-tikitato" ka e 'ikai ko e pule mo e taki "faka-temokalati.".