“ 'Oku lava ke lau 'oku ua pe 'a e Fale he Falealea 'o Tonga 'a ia ko e Fale 'o e Nopele mo e Fale 'o e Kakai ka e hange 'eni ia 'oku fa 'a e Fale 'o kau mai 'eni tokua 'a e Fale 'o e Temokalati mo e Fale 'o e Tau'ataina lolotonga ko e kau fakafofonga kotoa kinautolu 'o e kakai 'oku taumu'a ke nnau ngaue fakataha mo e Fale 'o e Nopele honau kehekehe ma'ae lelei fakakotoa 'a e fonua mo e kakai.
'Oku taku 'a e Fale 'o e Temokalati ko e Paati Temokalati ka e to e taku nai 'a e Fale 'o e Nopele mo e Fale 'o e Tau'ataina ko e Paati Nopele mo e Paati Tau'ataina (mo kau ai 'a e Paati Langafonua Tu'uloa mo e Paati Langafonua 'a e Masiva)? Koe ha nai 'a e lau pau mo mahino 'a e konisitutone mo e lao ki he politiki fakapaati (party politics) pe sisitemi fakapaati (party system) 'o kehe ia mei he ua pe 'a e Fale ko e Fale 'o e Nopele mo e Fale 'o e Kakai?
'Oku fakatu'utamaki lahi 'a e fa'ahinga fakakaukau ko 'eni he 'oku hange ko e temokalati pe 'a e Fale 'o e Temokalati ka e tikitato 'a e Fale 'o e Nopele, Fale 'o e Kakai mo e Fale 'o e Tau'ataina 'o hange ko hano lau ko e temokalati pe 'a e Fale 'o e Labour mo e Fale 'o e Democrat ka e tikitato 'a e Fale 'o e National mo e Fale 'o e Republican 'a Nu'usila mo 'Amelika.
'Oku 'ikai nai ke temokalati fakatouloua pe 'a e Fale 'o e Nopele mo e Fale 'o e Kakai 'o hange tofu ko e temokalati 'a e Paati National mo e Paati Labour 'a Nu'usila mo e Paati Republican mo e Paati Democrat 'a 'Amelika 'a ia 'oku nau kehekehe pe he founga fakatemokalati he founga pule mo e taki 'oku lelei ma'ae fakakotoa 'o e fonua mo e kakai?
'Oku malava pe ke lelei pe kovi 'a e pule mo e taki 'a ha pule'anga 'a ha fonua 'o hoko ko e temokalati pe tikitato 'o hange ko e 'uhinga tefito hono veteki 'a e Falealea 'o Tonga ko e pule kovi mo e taki kovi 'a e Pule'anga ko 'ene ta'efakakonisitutone mo ta'efakalao 'ene angafai na'e taku ko e Pule'anga Faka-Temokalati 'o e Paati Temokalati na'e pule mo taki 'e 'Akilisi Pohiva ko e palemia mo 'ene kau minisita.temokalati
'Oku 'ikai nai 'uhinga 'a e lea "collegial" ki he ngaue fakataha kotoa 'a e ongo Fale 'o e Nopele mo e Fale 'o e Kakai fakatouloua honau malohinga kehekehe takitaha he laumalie 'o e temokalati he funga 'o e pule lelei mo e taki lelei 'oku tefito he tauhilao mo e lao ma'ae lelei fakalukufua 'a e kotoa 'o Tonga mo hono kakai? ”