Fakama'ala'ala mei he Eiki Palēmia fekau'aki mo e Paaka Fakafonua 'i Va'epopua ^Featured

 1. ‘Oku kei tu’u pe ‘a e taumu’a ‘a e Pule’anga ke ngaahi ‘a e feitu’u ko eni na’e laku’anga veve fuoloa ‘i Va’epopua ke hoko ko e ‘paaka’ pea ‘iloa ko e Paaka Fakafonua Va’epopua, ke ma’a mo faka’ofo’ofa ai ‘a e matātahi ‘o e feitu’u ni pea ke hoko ko ha feitu’u ke ‘eve’eva mo malolo ki ai ‘a e kakai. ‘Oku ‘i ai e tui ‘e hoko eni ko e matanga ke ‘ahia ‘e he kakai tokolahi ‘o Tonga ni.

2. Na’e ‘osi kamata ‘a e ngāue ki hono teuteu’i ‘o e Paaka ko eni ‘i he ta’u ni, ‘o taki ‘e he Potungaue ki he Ngaahi Ngāue Lalahi pea tokoni ki ai e ngaahi potungaue kehe ‘a e Pule’anga pea pehē ki he Ngaahi Kautaha Pisinisi ‘a e Pule’anga, ki hono fakatoka lelei mo tata ‘a e ngaahi tafa’aki ka ‘oku kei toe lahi ‘a e ngāue ke fai. Na’e fai eni hili ‘a hono savea’i ‘o e anga ‘o e ‘atākai ‘o e feitu’u ni hangē ko e tongo etc.

3. Na’e ‘ikai ke kau ‘a e ngaue ni ‘i he patiseti ngāue ‘a e Pule’anga ki he ta’u ni ko ia ‘oku ‘ikai ha seniti fakahangatonu ke fakahoko’aki ‘a e ngaue ni. Ko e ngaahi fakamole ki he ngaue na’e ‘osi fakahoko, na’e tu’utu’uni ‘a e Kapineti ke vahevahe hono fua ‘e he ngaahi Potungaue mo e Ngaahi Kautaha Pisinisi ‘a e Pule’anga. Ka kuo ‘osi maau ‘a e palani ngāue mo e patiseti ke fakahoko’aki ‘a e ngaue ni. Kuo ‘osi ‘oatu ‘a e palani ngāue mo e patiseti mo e kole tokoni ki he ngaahi hoa ngāue mei tu’apule’anga pea ‘oku ngalingali ‘e ma’u mai e ngaahi tokoni pa’anga. Kuo ‘osi ‘oatu foki mo e palani ngāue mo e patiseti mo e kole tokoni ki he ngaahi kautaha pisinisi fakakomēsiale pea kuo ‘i ai ‘a e ni’ihi kuo nau ‘osi fakapapau (pledge) mai ‘e ‘i ai ‘enau tokoni pa’anga. ‘E toki sio ‘a e Pule’anga he teuteu ‘o e patiseti ki he 2016/2017 pe ‘e malava ke ‘i ai ha pa’anga ‘e vahe hangatonu ki he ngāue ko eni ka ‘oku te’eki ke fakapapau’i.

4. Kuo ‘osi ngaue ‘a e Potungāue Pa’anga mo e Palani Fakafonua ‘o fokotu’u ‘a e vouti fo’ou ke fakahū ki ai ‘a e ngaahi tokoni pa’anga kotoa pē ki he ngāue ni. Na’e foaki ‘e he ‘Eiki Palēmia ‘a e $10,000 ke kamata’i ‘aki ‘a e pa’anga ngāue ni. ‘Oku ‘i ai ‘a e tui ‘e kamata leva hono fakahū hake ‘o e ngaahi fakapapau tokoni (pledge) he na’e fakatatali ke fokotu’u ‘a e vouti.

5. ‘I Tisema 2015 ki Sanuali 2016 na’e ‘i Tonga ni ‘a e ‘ofefine ‘o e ‘Eiki Palēmia mo hono hoa mo e famili ko ‘enau malōlō ‘eve’eva mai ki Tonga ni. Ko e foha ‘i he fono ‘o e ‘Eiki Palēmia ‘oku ‘i ai ‘ene taukei ki he ngaahi ngaue ‘o hangē ko ia na’e fai ki he Paaka Va’epopua, pea na’e tokoni leva ki he ngāue. Ko ‘ene ngāue ni, ko ‘ene ngaue’ofa ‘ikai ha totongi, ko e fie tokoni pe ki he langa ngāue ‘a e ‘Eiki Palēmia mo e fie tokoni pe ki hono fonua tupu’anga ko Tonga. Ko ia, na’a ne fakahoko ai ‘a e tokoni ki hono kamata’i ‘o e ngāue. Kuo foki ‘a e tokotaha ni mo hono famili, ka na’e fai ‘e kole ki ai pe ‘e toe fie foki mai ‘o tokoni, pea ‘oku fiefia pe ke foki mai ‘o tokoni ki he ngaue, ko e fie ngaue ‘ofa pe ki he fonua. ‘Oku te’eki ke ‘i ai ha pa’anga ‘e totongi ki ai ‘e he Pule’anga pea ‘oku ‘ikai ha pa’anga te ne ‘eke. ‘Oku ‘i ai ‘a e tui ‘oku totonu ke ‘oange ha faingamalie hotau kakai Tonga nofo mo ngāue ‘i muli ke nau tokoni mai ki he langa ngāue ‘oku tau fai ‘i Tonga ni he ‘oku nau omi mo ‘enau taukei ngāue mo e ‘ilo. Ko e ngaahi talanoa ‘o pehē ko e tokotaha ni te ne fai mo e ngāue ki Teufaiva ‘oku hala ‘aupito ia, he ko e ngāue ki Teufaiva ‘e taki ia ‘e he Pule’anga Papua Niukini pea ‘oku ‘i ai e ngaahi fiema’u ia ke fakakakato, pea ‘oku ‘ikai ke kau ia ai.

6. ‘Oku ‘oatu ‘a e kole ki he kakai ‘o e fonua mo e ngaahi kupu ngāue fekau’aki kotoa pe ke tau fengāue’aki mu’a, ki he ngaahi me’a ke fakalakalaka ai ‘a e feinga ‘a e Pule’anga ke langa hake mo tauhi ‘a e faka’ofo’ofa mo e ma’a hotau ‘atākai.

7. ‘E faka’osi ‘a e ngāue kuo kamata ki he Paaka Fakafonua ‘o Va’epopua ‘i ha maau ha seniti fe’unga, ngaahi me’a ngāue mo e kau ngāue ke fakahoko e ngāue ni pea ‘e taki ‘e he Potungaue ki he Ngaahi Ngaue Lalahi. Ka ‘ikai ma’u ‘e he Pule’anga ha seniti fe’unga, ‘oku tui ‘a e ‘Eiki Palēmia ‘e lava pe ‘a e ngāue ia ‘i he ngaahi tokoni ‘e ma’u mai he ko hono fakakatoa ko e ngāue eni ma’ae ma’a mo e faka’ofo’ofa ‘a e fonua fakalukufua.

'Ofisi Palemia 15 Ma'asi 2016