Puipuitu'a 'o e Standardization (Maaka Tulifua) ^Featured

Na’e tuku’au ‘o fakalakalaka ‘e tau fa’u me’a (production) mei he kuonga ki he kuonga. ‘Oku fakataumu’a e me’a fo’ou kotoa pe ki he leleiange, vaveange, tolongaange, tau’atainaange, ta’efilifilimanakoange, fakafiemalieange, to’omotafiange, ifoange, mo e ha fua e ngaahi fa’ahinga kehekehe ‘o e fiema’u kanolelei (quality) ‘oku toka ki ai hotau u’a mo hotau loto. Neongo foki eni ‘oku tau ‘osi fakamo’oni’i ‘oku ‘iai ‘e tau ngaahi fa’u me’a ‘oku ola kovi ki he ‘e tau mo’ui hangē ko e tapaka pālangi,  neongo ko e taumu’a na’e fa’u ki ai ‘a e tapaka ‘oku kei a’usia pe ia he ‘oku kei ifo pe mama tapaka pālangi pea ta’ofingata’a.

Ko e polopalema mahino ‘e taha kuo tau feangai mo ia ko e mate ‘a e kau toutai he uku hina kasa, ka ko e taumu’a na’e ngaohi ki ai ke fuoloaange uku ‘a e kau toutai ‘oku feau pe ia, ka ko e tonounou hono ngāue’aki ‘oku tupu ai e polopalema ko eni.  Ko e ‘one fanamaka ‘oku faka’ulia hono ola lelei fakangāue pea tau ilifia he ofi ki he ngaahi fana’anga maka (quarry) he ngaahi fu’u luo ‘ene lalahi pea toe loloto pea tau ‘utaange kapau na’a tau ke i ta “toki tonga” e maka ‘e ‘osi e senituli ‘oku te’eki ke kakato e Hala Taufa’ahau me i he Tu’unga Fuka ki Mala’e Kula hono tanu. Ka kuo toe ngāue’aki foki e ‘one fana maka ia ‘e he kau toutai ki he fana ika pea ‘oku ‘auha ai mo e fanga ki’i ika iiki te nau hoko atu ki he kaha’u, haveki mo e feo mo e maka ko e nofo’anga mo e malu’anga ‘o e ika pea ‘i hono fakama’opo’opo ‘oku ola kovi ‘aupito, ka ko e tupu foki mei hono ngāue’aki e me’angāue hala ki he fatongia na’e ‘ikai fa’u ki ai.

‘Oku fakafuofua na’e kamata ‘e tau ngāue’aki ‘a e me’angāue maka (stone tools) ‘i he ta’u ‘e 1 miliona (1,000,000) kuo hili, ‘a ia na’e ma’u e tala ko eni mei he keli na’e fai ‘i he Noate ‘o Lonitoni (‘oku lipooti eni he tohi ‘a H. F. Osborn ko e “Man Rises to Parnassus”, 1928). Ko e ngaahi kongokonga maka ne ‘osi mafahi pe ‘i natula ‘o mata masila pea tau ngāue’aki leva ki he tele, fahi, keli pe tu’usi ha me’a.

Na’a tau toki kamata ngaohi me’angāue mei he maka ‘i he ta’u nai ‘e 150,000 kuo hili ‘a ia ko e ‘osi ia e ta’u ‘e 850,000 ‘e tau tufi me’angāue pe ‘i natula. Na’a tau ngaohi leva ‘a e mata masila ‘o ha konga maka ‘o toe masilaange, tanaki atu mo e kau pe puke’anga ‘o ha ki’i me’angāue pea tau teuteu’i ‘aki hono tatongitongi pea ma’u leva ‘e he ‘e tau me’angāue mo e faka’ofo’ofa. Lava hono fatongia (functional) pea to e ma’u mo e faka’ofo’ofa (beauty).

Ko e kuonga na’a tau hoko ki ai ko ‘e tau ngaohi kongokonga (interchangeable parts) ke fetongi ha konga ‘o ha’a tau me’angāue na’a tau ngaohi pea maumau ‘a ia na’e fua fai eni ‘e he kau sotia ‘Isipite ‘i he ta’u nai ‘e 5,100 kuo hili ‘i he ‘e nau ngaohi ‘e nau ngahau. Na’e ngaohi ke lava ‘e he me’afana (bow) ‘o fana’i ha ngaahi fa’ahinga fo’i tao (arrow) kehekehe kae ‘ikai ko e kalasi tao pe ‘e taha, ‘a ia ka maumau ha me’afana ‘a ha sotia ‘oku fetongi atu pe ‘aki ‘a e me’afana ‘e taha, pea ka ‘osi ‘ene tao pea ne ngāue’aki pe ha tao ‘oku ma’u he mala’e tau.

‘I he kuonga kimu’a na’e takitaha ngaohi pe ‘ene me’afana (bow) mo ‘ene tao (arrow) ‘o ‘ikai toe lava keu fana ‘eau ha tao ‘a ha taha kehe ‘i he ‘eku me’afana koia ai ka ‘osi ‘eku tao pe maumau ‘eku me’afana teu holomui mei he laini tau ‘o ngaahi ‘eku me’afana mo teuteu ‘eku ‘u tao pea u toki foki ki he laini. Kaikehe na’e toki lahi mai pe hono ngaohi ‘o e kongokonga (interchangeable parts) ‘o kamata ‘i he ta’u 1787 ‘aia ko e ta’u pe nai eni ‘e meimei 230 mei ai. ‘O ka maumau ha konga ‘o ‘ete me’alele ‘oku te kumi mai e konga ‘o fetongi’aki. Na’e muimui mai e kuonga ‘o e ngaohi koloa ‘o fokotu’u na (mass production) ‘i hono fanau’i ‘o e ngaohi kongokonga (interchangeable parts).

Na’e hu mai leva mo e fakakaukau ‘o e me’afua ki he ngaohi koloa ‘a ia na’e pau ke ‘i ai e tu’unga ka a’u ki ai e kanolelei pea toki paasi (go tolerance limit) ne toki kamata ia ‘i he 1840. Ko e “go tolerance limit” ko hono fakangata mei lalo ‘a e tu’unga kanolelei. Ne ‘osi e ta’u e 30, ‘a ia ko e 1870 ia, ne toe fakahu mai mo e fakakaukau ‘o hono fakangata mei ‘olunga ke ‘oua na’a ‘ova (go no-go tolerance limit). ‘A ia ko e specification ia na’a ku lave ki ai he tohi ki mu’a, ‘a e “go no-go tolerance limits), pea ngaohi ‘a e koloa (production) ke fakatatau ki ai pea toki sivi (inspection) pe ‘oku tuha. Ko hono sivi ‘o e mass production kuopau ke fai’aki ia e founga faka-fika/sitetisitika ‘o kau lahi ki ai hono ngāue’aki e ‘avalisi (mean) mo e feto’aki (variance). He ko hai tene kei nofo hifo ke sivi faka’auliliki ha fo’i ‘uhila ‘e lau kilu ‘oku ngaohi ‘e ha fale ngāue pe ‘e ulo pe ‘ikai.

Ne langa kautaha e ngaahi fonua pea hoko ‘o ngaohi ha koloa pe ‘e taha ‘e ha kautaha ‘e 2 pe 3 pe lahiange pea kamata ke hoha’a e ngaahi fonua ke tauhi e kanolelei (quality) ‘o ‘enau koloa ke ‘oua na’a ‘i ai ha kautaha ‘e to lalo telia na’a uesia fakakātoa ai mo e ngaahi kautaha ‘oku nau tauhi e kanolelei ‘o ‘e nau fakatupu koloa ke manakoa. Fai foki e fe’au’auhi fakavaha’akautaha pea moia ‘i he levolo ‘o e fakavaha’apule’anga pea ‘oku fu’u matu’aki mahu’inga ke tauhi e kanolelei. Na’e kamata leva ‘i he 1901 ‘i Pilitania ‘a hono ngāue’aki ‘o e standardization, ‘a ia ko hono fa’u ha ngaahi me’afua tau’ataina, ta’efilifilimanako pea fakafiemalie ke nau fua e kanolelei ‘o ha koloa ‘oku ngaohi.

Na’e muimui atu a Netherlands ‘i he 1917, Siamane ‘i he 1918, toki hu hifo a ‘Amelika ‘i he 1919, Siapani ‘i he 1922, ‘Asitelelia ‘i he 1923, Lusia ‘i he 1926 pea Nu’u Sila mo Siaina ‘i he 1933. Kuo ‘osi senituli pea meimei senituli e ni’ihi ‘o e ngaahi fonua talā ‘o māmani ‘i he ‘e nau ngāue’aki e standardization ke pukepuke kanolelei (quality), fakafiemalie (fair), fakalao’i mo e ha fua ‘o ‘enau fa’u koloa kau ai e ako. Ko ‘e tau fa’u koloa ‘o fakatau fakalotofonua ‘oku te’eki standardize, ko e me’a pe ‘oku ou fanongo ki ai ko hono hua’aki e folalahi e ngaahi kato manioke, talo, kumala , ‘ufi ka ‘i he takele ‘oku fu’u fo iiki ‘aupito.

Ko e fanga ki’i fakatātā si’isi’i pe ‘o e standardization (tulifua):

(1)    Lahi: Ko e mala’e ‘akapulu ko hono ngaahi fua, lōloa, maaukupu, vahe fa, ‘e fua tatau ‘a e ngaahi mala’e ‘akapulu kotoa pe.
(2)    Levolo: ko e volota e 240 mo e 110 ‘o e ivi faka’uhila ‘i he ngaahi me’angāue ‘oku fakalele ‘e he ’uhila.
(3)    Fua: ‘I muli ‘oku meimei koe fua e mama’o ho’o tau ha’o me’alele mei he tapa’i hala ‘e ‘ikai toe lahiange ‘i he senitimita ‘e 30 pe ‘inisi ‘e 12.
(4)    Faka’ilonga: Ko e faka’ilonga x kulokula ‘i he hala pule’anga ko e talamai ‘oku ‘ikai ngofua ke te huange. Ko e “t” ko e faka’ilonga ‘oku ngāue’aki ‘i he fika ki he taimi.
(5)    Fokotu’utu’u: Ko e fokotu’utu’u ‘o e ki ‘o ha taipe hangē ko ia ‘oku ngāue’aki ki he komipiuta.
(6)    Kouti: Morse code ‘i he teleletiō.

‘Oku ou ‘amanaki he ‘ikai ha taha ‘oku kei ta’emahino ki ai ‘a e mahu’inga ‘o e standardization (tulifua) ‘i he ‘e tau mo’ui he koe fe pe potu ‘oku te ‘i ai ‘oku ‘i ai pe mo e fa’ahinga tulifua kuopau ke te muimui mo taliui ki ai. ‘E fu’u fakalanga kete ‘aupito ka vili ha tamasi’i ke tuitui hono tupenu ke ngata ‘i hono funga tui pea ha’i hono ta’ovala ‘i hono kia, hangē ko e fakatapu.

[Teu toki hoko atu ki he Scientific Research (Fakatotolo FakaSaienisi)]