Ko e Va ‘o e Maaka To’ofua (Raw Mark) mo e Maaka Tulifua (Standardized Score) ^Featured

‘Oku ou fie vahevahe atu pe fanga ki’i me’a ko eni ke fai ha talanoa kiai. Ko au na’aku fua fakafepaki’i e fakafoki koeni mei he maaka tulifua kihe maaka to’ofua talu hono kamata he hu mai pe ‘a e PM mo Piveni.

'Oku ou tui ne fe’unga ‘eku fakamatala ki he natula ‘o e ongo founga fakamaaka sivi ko eni pea ‘oku ma’u kotoa ‘ihe Nepituno ‘ihe sekisoni ‘ihe Ako (Education). Ko e fakamaaka foki koe me’a “fakafika” pea na’e fakahu mai ‘a e standardized score (maaka tulifua) he koe naunau “fakasitetisitika” ‘a ia koe fa’ahinga “fika” ia kuo hoko koe me’angāue mo e me’afua ‘a e saienisi pea ko hono fakamo’oni he kuo kapa ‘ehe sitetisitika e mala’e ako kotoa he ‘aho ni.

Ka ai ha taha ‘oku ‘ikai ke ‘iai ha’ane ‘ilo lelei kihe sitetisitika ‘e faingata’a ‘aupito ‘ene faka’uhinga he ‘aho ni he ko e me’a kotoa pe ‘oku mahu’inga kihe mo’ui ‘oku fakafou mai ia ‘ihe sitetisitika. ‘Oku ‘i ai e ngaahi makatuliki ‘o e faka’uhinga fakasitetisitika ‘oku nofo lelei ai e standardized score pea mo e raw marks pea ‘oku mahino ‘aupito hona kehekehe hange’ koia neu fa’a talanoa kiai.

‘Oku ‘ikai kau ai ha tele talo moha fohi manioke. Koia ‘oku ou fie tānaki atu m oe ‘u polopalema kehe ‘i hono mono fakamalohi mai ‘o e raw mark kene fetongi 'a e standardized score ke tokoni atu ki he fonua ke fakamahino ko e polopalema ko'eni na’e kamata pe mei manava mei hono tu’itu’ia pea ‘oku fasimanava ai e fonua ‘i he ala atu ‘a e kau nimatapu kenau teke’i a Lei mei hono fu’u mei. Ko e ngaahi ‘uhinga eni:

(1) Ko e ‘uhinga foki eni na’aku fokotu’u atu ai ‘ihe fakataha ‘ihe uike kuo ‘osi kihe raw mark mo e standardized score na’e totonu ke ‘omi ha taha independent kene fai e fekumi pe ‘oku holo e ako hange’ ko e tui ‘a e Palemia mo Piveni. Ko hono toe ‘oange pe kia Piveni lolotonga ‘oku teu ke ma’u ‘ene lau kilu ‘oka ne fix 'a e polopalema ko e lotu mo’oni pe tene tala mai ‘oku ‘ikai to lalo e ako, ‘a ia ko e me’a ia ‘oku ui ko e conflict of interest.

(2) Koe taha foki na’e ‘ikai ha qualification pe ha experience a Piveni kene fai e ngaue ko'eni, Ko e ngaue fakasitetisitika ‘oku fiema’u ke fakahoko ‘eha taha ‘oku ‘iai hano M.A pe PhD ‘ihe statistics pea toe lahi mo ha’ane peer reviewed journal publications ‘o tanaki atu ia ki ha’ane taukei ‘i hono fakahoko ha ngaahi fakatotolo natula pehe ni ‘a ia ko e trend analysis ‘oua toe si’iange he ta’u ‘e nima kae ala falala’anga.

(3) Ko hono fakataha’i ‘o e (1) moe (2) ‘oku ne talamai na’e ‘ikai totonu ke fai e ngaue ko 'eni ko hono fetongi e standardized score.

(4) Ka ‘o kapau na’e lava ke fai hono fakamo’oni’i ‘oku hifo 'a e ako, pea koe fehu’i hoko ko e fe me’a na’a ne fakatupu he ‘oku lahi e ngaahi factor ‘oku lava kenau uesia e fetukuaki ‘a e ola ‘oe ako. Ko e founga fakamaaka pe koe seti ‘oe sivi? Fefe’ ‘a’ahi? Fefe’ kau faiako? Mo e ha fua mo e ha fua?. Kaikehe ‘oku malava ke tala pe ko e fe factor ‘oku fekau’aki malohi (correlate) taha mo e fetukuaki he ola ‘oe ako ka ‘e fai’aki ia ‘a e statistical modeling pea toki vete’aki e multivariate regression analysis approach.

Kuopau ke lau ta’u mo hono fai e ngaue koeni kae toki lava ke ma’u hano ola. Ko e founga ‘e taha ke fakahoko ha experiment (kae lava ke tala e cause and effect) ‘a ia ‘e fa’u pea test pea toki fakahoko kiha cohort pea ‘e lau ta’u lahiange ia kae toki lava ke tau tukuaki’i koe cause (tupu’anga) ko e standardized score.

‘Oku mahino pe na’e ‘ikai fai ha ngaue pehe ni he na’e tonu leva ia ke lau ta’u pea toki a’usia ‘a e fakamo’oni ke to’o e standardized score kae toe fakafoki mai pe ‘a e raw mark (molitonga). Na’e hu mai pe Palemia pea ‘osi atu pe mahina ‘e taha pe fiha kuo kamata 'a e ngaue ko eni. K oe me’a ‘oku mahino na’e ‘ikai ha ‘ilo fe’unga kihe ngaue ni ‘aha taha ‘i he kakai na’anau vilitaki ke fakahoko.

(5) ‘Oku ‘ikai keu ‘ilo kihe founga ngaue’aki ‘o e standardization kihe fakamaaka ‘o ‘etau sivi ka ‘oku ou ‘ilo ‘a e puipuitu’a fakasitetisitika he koia na’e ‘omi’aki ki loto ko e fiema’u ke fair ‘o ‘ave kihe standard normal kene fakamaau. Koha ngaahi ngaue makehe mei ai koe tomu’a feinga ke fakapalanisi kae toki fai hono fakamaaka ‘a ia ko e standardization kotoa pe. He’ikai ha toe founga fakamaaka ‘o e sivi he mamani ‘e mavahe mei he standardization.

(6) Ko e 50% ‘ae maaka lava ‘o e raw mark ‘oku tatau pe ‘i ha lesoni pe he koe abstract average he ‘oku fa’u pe ‘ihe abstract average ‘o e lowest score mo e highest score. Ko e practical average ko e “mean” ‘a ia ‘oku tanaki kotoa e ngaahi maaka pea vahevahe’aki e tokolahi ‘o e kau sivi. Koe sivi ‘oku practical so why raw marks?. ‘Oku tau toki step up meihe mean kihe standardized score. ‘Oku taha pe definition ‘oe standardized score ‘i hono ngaue’aki ki he ngaahi me’a ‘oku ‘ulungaanga fakamata’ifika. Ko hono application ‘oku lahi. 

(7) Ko e kotoa ‘oe ngaahi examples na’e demonstrate ‘e Piveni 'a e ola kovi ‘o e standardization koe ‘u snapshot kotoa. ‘Oku ‘ikai tali eni he mala’e ‘o e fktotolo fakamata’ifika/sitetisitika he ‘oku lava pe ‘eha taha ‘o to’o mai e ‘u ‘imisi kovi kae lolotonga koia ‘oku ‘iai pe moe ‘u ‘imisi lelei. Ko e ‘uhinga eni ‘oku pau ai ke fakahoko e trend analysis.

(8) Ko e konga ua ‘o e tipeiti ko'eni ko e ola ‘o e raw mark kuo polopalema’ia ai e fonua ka na’e ‘ikai ke pehe’ ‘i he taimi ‘o e standardized score. ‘Oku ou fokotu’u atu ke tau ki’i tatali kia Emily Moala Pouvalu he koia ‘oku ne kanokato ‘a e ‘u nunu’a kuo tau a’usia.

(9) Hange’ pe koe me’a na’a ku fokotu’u atu he ta’u kuo ‘osi ke fakatou faka’aonga’i pe a he taumaia na’e toe fiema’u ha me’a fo’ou ke fai kiai. Na’e pau ke ‘a’ahi ‘o ‘omi ‘a e raw mark pea toki fai hono standardize, koe ha leva hono polopalema ke tohi he lipooti e raw mark pea tohi mai mo e standardized score.

Malo.