Fuofua Ta'u 'o e Maaka To'ofua (Raw Marks) ^Featured

‘Oku hoko foki hono fehu’ia lahi ‘o e tu’unga ‘oku ‘i ai ‘a e sivi ‘a e fanau pea ‘oku ‘i ai ‘a e tui ko e taimi ‘eni ‘oku totonu ke ‘i he laine mu’a ai ‘a e Minisitā Ako mo ‘ene kau ‘Ofisa Ma’olunga ka e pehē ki he’ene kau fale’i konisaluteni (consultants) na’a nau makaka mo hoha’a ‘oku fakahoko ‘a e ngaue ke hakeaki’i ‘a e tu’unga ‘o e ako ‘i he fonua ni.

‘Oku mahino foki ko e fuofua ta’u ‘eni ke tuku atu ai ki tu’a ki he ngaahi ako’anga mo e fonua ha ola fakaangaanga ‘o e sivi (preliminary results) ‘a ia ‘oku ‘uluaki tuku mai ia tokua kae toki ‘omai ‘a e ola faka’ofisiale (final results). ‘Oku fehu’ia foki mo e founga ko’eni he kapau ‘e ma’u ‘e he tamasi’i ako ha ola kehekehe ‘e ua pea iku tō ia ‘i he ola aofangatuku pea ‘oku fakatupu fifili mo fakatupu loto mamahi ‘o ‘ikai tokoni ki he ‘atamai fieako mo feinga ‘o e fanau.

I he taimi tatau ko e fuofua taimi ‘eni ke a’ukolo ai ‘a si’i matu’a tauhi fanau ‘o fu’u tokolahi ki he Fale Pa’anga ke totongi ‘a hono toe huke ‘a e ola ‘o e sivi ‘a e fānau ‘a ia ‘oku fu’u faka’ofa ‘a e sio ki si’i feinga ‘a e si’i kakai masiva ‘o e fonua ‘i he’enau vivili ki he tukunga totonu ‘oku ‘i ai ‘a e ola ‘o e sivi si’enau fanau. ‘Oku ‘ikai lau kiai ‘a e toka ‘enau ‘amanaki ‘i he ako koe taulanga ki he’enau fanau hange koia ‘oku toutou malanga’i ‘e he kau Taki.

Ko e taimi ‘eni ‘oku totonu ke kakaha ai ‘a e fakamatala ‘a e Potungāue Ako kau Taki ‘o e fonua he na’e ‘i ai ‘a e fu’ufu’unga palōmesi na’e fakalika mai ki he kakai mo e taukave malohi ko e maaka to’ofua (raw marks) tene hakeaki’i ‘a e ako ‘a e fanau mo e tu’unga kovi na’e ‘i ai tokua ‘a e ako ‘i he fonua. ‘Oku ‘ikai foki koha fakalanga mamahi ’eni ka na’e ‘i ai ‘a e tipeiti na’e fefeka mo kakaha ‘i he mitia ‘i hono fakaanga’i ‘a e nga’unu ki he maaka to’ofua (raw marks).

'I he taimi tatau kuo sio mata ‘a e fonua ki hono ola pea ko hono ‘ai mahino ‘oku ‘ikai ke fakafiemalie ki he kakai tokolahi neongo ‘oku ‘i ai pe ‘a e ngaahi faka’uhinga moe fakatonuhia kiai ‘a e kau malukolo ‘a e Potungāue. Ko e ako ‘oku pelepelengesi ke faka-politikale’i he koe lalaka tau'atāina (independent historical movement) ‘o fekumi ki he mo’oni pea ‘oku fiema’u ke tau’ataina kae ola mo tolonga.

‘Oku fai mo e fakaongoongo pe ‘oku ‘i fē ‘a e mataotao na’e toutou ‘asi mai he Televīsone pehe ki he mitia mo e tukupā ‘oku ‘i ai tokua ‘a e sofiuea (software) 'a ia na'e fakahoko mo e totongi pa'anga lahi kiai tene solova ‘a e palopalema ‘o e holo ‘a e ako ‘i he fonua. Ko hono mo’oni ‘oku faingata’a ke tali ‘a e ola ‘oku a’u kiai ‘a e sivi ‘o e ta’u 2015 pea neongo hono faka-politikale’i ke fakatonuhia’i ka ‘oku ‘ikai loi ‘a e setisitika mo hono fakahoa ki he ngaahi ta’u ki mu’a.

‘Oku toe vivili ange ‘a e fakakaukau ‘oku toka ‘i he loto ‘o e tokolahi ‘o pehe koe puipuitu’a mo’oni ‘o e ola ta’efakafiemalie ko’eni ‘a e sivi ko hono faka-politikale’i ‘o to’o ‘a e tokanga mei he lelei fakalukufua ki he fonua ki he lelei ‘a e tokosi’i ‘i he funga ‘o e faka-maheni mo e fakafamili ‘a ia kuo toutou ‘ohake ‘i he mitia mo e ngaahi mitia faka-sosiale.

‘Oku mama mai foki mo e fakamatala falala’anga kuo fakahoko ‘a e tu’utu’uni ki he ngaahi ako’anga ke fakahoko’aki pe mu’a ‘enau fakakaukau lelei ‘o mavahe ia mei he founga anga maheni ‘a ia ‘oku pau ke tukulolo kotoa ki he founga anga maheni ‘o hangē koia na’e lele mai ‘i he maaka fakafuofua (Standardization) ‘a ia koe founga ia ‘oku ngaue’aki ‘e he ngaahi fonua lahi ‘o e Pasifiki.

‘Oku tau ‘amanaki pe ‘e vave ni mai ‘a ‘etau sio atu ki he mo’oni mo e me’a ‘oku totonu ke taumu’a kiai ‘etau fononga he ‘oku kei taimi pe ke fakatonutonu pea tukuange hotau kita ka tau sio ki he taumu’a ‘e lelei ki he fonua fakalukufua. Hange koe lau malie ‘a Aristotle 'o Kalisi “Ko e ikuna ma’ongo’onga ko hono ikuna’i ‘e kita ‘a kita".