Logo
Print this page

Ko e liliu Konisitūtone ‘oku totonu ke ‘ave ki he kakai Featured

Ko e liliu Konisitūtone ‘oku totonu ke ‘ave ki he kakai

Lau 'a e 'Etita

Ko e liliu Konisitūtone ‘oku totonu ke ‘ave ki he kakai

Kuo paasi ‘e he Fale Alea ‘o Tonga ‘i he ‘aho Tu’apulelulu 15 ‘o ‘Okatopa ‘a e Lao Fakaangaanga ke monomono ‘a e Konisitūtone ‘o Tonga .

Ko e monomono ko’eni ke tanaki atu ki he Konisitūtone ‘a e Kupu 89A ‘a ia ‘oku ne fakamafai ‘a e tukufakaholo mo e ‘ulungaanga fakafonua (traditions) neongo ‘oku ‘ikai ke fu’u mahino hono ngatangata’anga ki hono fakatokanga’i ‘i he taimi ‘oku fai tu’utu’uni ai ‘a e Fakamaau’anga mo e ngaahi Fakamaau’anga kehe (Tribunals).

Na’e tali foki ‘a e Lao Fakaangaanga ia ko’eni Lao Fakaangaanga (Fakatonutonu) Konisitūtone ‘o Tonga 2020 ‘i he loto kiai ‘a e toko 18 pea ‘ikai ke ‘i ai ha ta’eloto kiai.

‘Oku tātātaha ke fakahoko hano monomono ‘o e Konisitūtone ‘o Tonga pea koe monomono mo e liliu fakamuimuitaha na’e fakahoko ‘i he ta’u 2010 ‘a ia ko hono fakahoko ia ‘o ‘etau liliu faka-politikale.

Ko e liliu Konisitūtone ‘o e ta’u 2010 na’e ‘ave ki he kakai ‘o e fonua pea na’e tālanga’i lahi ‘eni ‘e he kakai kimu’a pea toki ‘omai ke fakapaasi mei he Fale Alea pea na'e hoko 'a e liliu faka-politikale ke tali lelei 'e he fonua mo e kakai.

Ko e founga anga maheni pe ia pea kuo toutou tālanga’i ‘i he Fale Alea ‘a e mahu’inga ke ‘ave ki he kakai ‘a e ngaahi Lao Fakaangaanga ‘oku fekau’aki tonu mo ‘enau mo’ui ke ‘omai ha’anau lau kiai kimu’a pea toki fakapaasi ‘e he Fale Alea pea 'oku ngaue'aki 'e he ngaahi fonua Temokalati.

Ko’etau toki situ’a atu ‘eni mei he longoa’a ‘a e fonua ‘i he Lao Fakaangaanga ‘e 6 na’e teke ‘e he Pule’anga ‘o ‘Akilisi Pohiva ‘i he ta’u 2018 ‘a ia na’e fekau’aki tonu mo e fokotu’u ke liliu mo fakatonutonu ‘a e Konisitūtone ke fakangatangata ‘a e mafai ‘o e Tu’i pea ke ‘omai ‘a e mafai ‘i he Fakataha Tokoni ki he Kapineti.

Na’e tohi tangi ‘a e kakai ‘o e fonua pea iku ke ‘ave ‘a e ngaahi Lao Fakaangaanga ko’eni ‘e 6 ki he kakai ‘o e fonua ‘i he katoa ‘o e ngaahi vahefonua ‘o e ‘Otu Tonga ni pea ko hono iku’anga na’e ‘ikai ke loto kiai ‘a e tokolahi taha ‘o e fonua.

Ko e fakatātā ia ‘a e mahu’inga faka- Konisitūtone ke ‘ave ‘a e lao kae tautautefito kiha liliu pe monomono Konisitūtone ki he kakai ‘o e fonua ke ‘omai ‘enau lau mo honau loto pea koe founga ia ‘oku faka-Temokalati pea koe 'ata ia ki tu'a, pule lelei mo e taliui ki he kakai.

‘Oku ‘ikai ke ‘i ai hano fakafepaki’i ‘o ‘ona ‘a e kakano ‘o e liliu mo e fakatonutonu ia ko’eni ki he Konisitūtone he ‘oku mahu’inga ‘a e anga faka-fonua ia mo e tukufakahoLo ke fakatokanga'i ka koe founga ‘oku fai'aki 'oku totonu ke fakakaukau'i lelei he 'oku kei mahu’inga pe ke ‘ave ki he kakai ke fai mai ha'anau lau.

Kapau 'oku taukave'i ko e Pule'anga 'eni 'o e kakai pea 'ave ki he kakai 'a e me'a 'oku totonu ke 'ave ki he kakai ka 'oku 'ikai ko e toki kakai pe he teu fili Fale Alea.

Ko e ta’u ‘eni ‘e 146 ‘o ‘etau Konisitūtone pea ‘oku tataaitaha ke fai hano fakatonutonu pe liliu ‘a ia ko hono ‘oange ‘a e faingamālie ki he kakai ke ‘omai honau loto koe mata’ikoloa fungani ia mo fisifisimu'a ki he’enau mo’ui pea ‘oku nau kau ai he lau mo lau he kau pea nau ongo'i 'enau totonu faka-Konisitūtone ki hono fakalele 'o honau fonua.

Nepituno Media Online © 2015. All rights reserved.