Saikolo ‘o e taufehi’a ‘i he tuku’au faka-hisitōlia ‘o e liliu faka-politikale: Konga 1 ^Featured

Kuo laka mai ‘eni he ta’u ‘e tolungofulu tupu ‘a e fe’ao mai ‘a Tonga ni mo hono talanga’i ‘a e kaveinga ‘o e temokalati pehe ki hono teke ‘o e liliu faka-temokalati. Ko e ta’u ‘aki leva ‘eni ‘e 7 mei hono liliu ‘o e fa’unga pule ‘o e fonua ki he fa’unga faka-temokalati ‘a ia ‘oku tau lele mai ai ‘o a’u mai ki he ‘aho ni.

‘Oku mahino lelei pe foki mei he hisitōlia ko e feinga liliu ‘o ha fa’unga pule ‘oku lahi hono ngaahi pole pea ‘oku ‘ikai ke toe mavahe ia mei he tokāteline mo e fakaukau faka- liukava (revolution) neongo ‘oku kehekehe ‘a e ngaahi founga ‘oku fakahoko aki mo e ola ‘oku ne pu’aki mai.

‘Oku ‘i ai ‘a e ngaahi liliu ‘oku fakahoko pe he melino pea ‘i ai mo e ngaahi liliu ‘oku fou he mata ‘o e heletā mo e ngutu ‘o e me’afana pea fonu he tangi mo e mamahi.

‘Oku monū’ia ‘a Tonga ‘i he’etau fou mai ‘i he founga melino mo fakalotu pea ‘oku tuha pe ia mo hotau si’isi’i mo hotau tukufakaholo pea ngali tangata mo maama foki ‘i hono fakahoa ki he ngaahi liliu fihitu’u mo fakalilifu kuo hoko ‘i he hisitōlia ‘o e mamani.

‘Oku ‘ikai ‘uhinga ‘eni ia ke fakangaloki ai ‘a e ngaahi maumau fakalilifu na’e hoko ‘i he ‘aho 16 ‘o Nōvema 2006 pe koe 16/11 he na’e mole ai ‘a e mo’ui mo e tau’atāina pea tutu mo fakaehaua ‘a e koloa ‘a e kakai ka ‘oku na kehekehe he ko e talangata’a faka-sivile ia na’e hoko ‘i he 16/11 ka ‘oku ‘ikai hoko ia ‘i ha founga pe lolotonga ‘o ha polosesi faka-liukava.

‘I he taimi tatau ‘oku ‘ikai puli ia na’e fai hono tafunaki mo hono faka’ai’ai ‘e he kau politikale mo e kau muimui mo poupou ‘o e temokalati ke hoko ‘eni pea na’e hoko pe ‘eni ia ‘i he hisitōlia.

Ko e taumu’a foki ‘oha liliu koe amanaki ki ha ola ‘oku lelei ka ‘i he taimi tatau ‘oku ‘ikai ke hanga ‘e he liliu ‘o fakapapau’i mai (guarantee) ko e liliu kotoa pe ‘e ola lelei. ‘Oku makatu’unga pe’a e ola ‘oha liliu ‘i he founga ‘o e liliu mo hono ngāue’i pehē ki he tu’unga mahino ‘a kinautolu ‘oku nau fakahoko ‘a e liliu.

‘I he hisitōlia ‘o mamani ‘oku lahi ange ‘a e ngaahi liliu na’e iku ki he ola ‘oku kovi, fakalilifu mo fakamamahi pea na’e tōmui ma’u pe ‘a e feinga ke toe fakafoki ka kuo hoko ‘a e maumau lahi, pule fakatikitato, mole ‘a e ngaahi mo’ui, tukufakaholo mo e koloa pea hoko mo e masiva fakaloloma lahi faufaua.

Ko e ivi malohi taha ‘i ha feinga liukava pe koha feinga liliu koe kakai kae tautautefito ki he kakai ‘oku si’isi’i ange ‘enau mahino’i ‘a e ngaahi me’a ‘oku hoko honau ‘ātakai (Hūfanga he fakatapu ka tau ngāue’aki pe ha lea ‘oku mahino).

Ko e lahi taha ‘a e feinga liliu ‘i he hisitōlia na’e fakahoko ia ‘i he tui kuikui mo fakapūlou ‘a e kau taki ‘o e ngaahi feinga liliu ki he fakakaukau ‘a e Filōsefa Siamane ko Karl Marx pea poupou kiai ‘a e tangata Lūsia ko Vladmir Lenin ‘a ia ko hono me’a ngāue’aki ‘a e kakai tautautefito ki si’i kakai ‘oku ou lave kiai ‘i ‘olunga koha peletifoomu ke teke ’aki ‘a e liliu mo e liukava he ko kinautolu ‘oku tokolahi mo si’isi’i ange ‘enau mahino.

‘Oku kau heni hono faka’ai’ai kinautolu ke nau taufehi’a mo lotokovi ki he kau taki pe koe kau ma’u mafai, hou’eiki pe ko kinautolu ‘oku ma’u tu’unga faka-tukufakaholo mo faka-sōsiale, kau pisinisi mo kinautolu ‘oku ngāue malohi ‘i he fakatupu koloa mo tu’umalie ange, kau ako lelei pe koe kakai ‘oku poto mo maama ange, kau taki lotu mo e kau taula’eiki ‘oku nau tu’uaki ‘a e ngaahi molale mo e ‘efika faka-Kalisitiane, ‘i he ‘uhinga tokua koe ngaahi kulupu ‘eni pe ‘inisitute ‘oku nau fakatupu ‘a e masiva ange ‘a e tokolahi taha ‘oha fonua.

Ko e pēteni tatau ‘eni ‘oku hoko he halafononga liliu ‘a Tonga ni pea ‘oku a’u mai pe ki he ‘aho ni ‘a ‘ene hoko pea ‘oku ‘ikai fa’a laua hono ngaahi fakamo’oni.

Ko e vakai tau’atāina ki he saikolo (cycle) ‘o e tukutuku’au mai ‘a hono fakaloto’i ‘a e kakai ke taufehi’a mo lotokovi mo loto tangia ‘i he hisitōlia ‘o e liliu faka-politikale ‘o a’u ki he keisi ‘a Tonga ni ‘oku mālie pea toe loloto foki.

‘I he keisi ‘a Tonga ni, na’e kamata mai ‘aki ‘a hono teke ke taufehi’a ‘a e kakai ki he kau ma’u mafai ‘o tautautefito ki he kau taki ‘o e Pule’anga mo e kau ma’u mafai tokua he ko kinautolu ‘oku nau fakatupu ‘a e kovi kotoa ‘i he fonua pea ko hono nunu’a ‘oku tafe mai ‘o masiva ai ‘a e tokolahi taha ‘o e fonua.

Na’e toe ta’ota’o atu ai ‘a e feinga ke fakama’uma’uluta ‘a e loto tangia mo fehi’a ‘i he loto mo e saikolosia ‘o e tokolahi ‘o e fonua ‘aki hono fakakau atu kiai ‘a e hou’eiki (aristocracy) pea tuhu’i ko kinautolu ‘oku nau fakaaoao pea nau kaiha’a tokua mei he koloa ‘a e kakai mo e fonua.

‘Oku hope mai ‘a e ta’au ‘o e loto tau fehi’a mo e lotokovi ko’eni ki he kulupu ‘o e kau pisinisi, kau fakatupu koloa mo e kakai ngaue mālohi ‘i he fonua ke langa’i hake ‘a e tu’unga ‘o ‘enau nofo mo honau ngaahi famili ‘i he tapa kehekehe ‘o e mo’ui ‘i he sosaieti.

‘Oku totolo mamalie ‘a e vailasi ko’eni ‘i he tuku’au mai ‘a e hisitōlia foki ‘o a’u ki he kau ako lelei ‘a hono fehi’anekina tokua pea toe he’aki ‘oku ‘ikai ‘aonga ‘a e ako mo e poto ka ‘oku fiema’u ha kakai mateaki mo fai totonu tokua.

‘I he fakamuimui taha ‘i he ngaahi ‘aho ni ko hono tafunaki ‘o e 'ita, lotokovi mo e fehi'a 'i he loto ‘o e kakai ‘oku muimui ki he ngaahi tui fakapolitikale ko’eni kenau fehi’a pea malava ‘o lea kovi ki he kau taki lotu ‘a ia 'oku fu'u fakaofo mo faka'ohovale 'eni ke hoko pea 'oku 'i ai 'a e faka'ilonga malie ai 'a ia tetau toki hoko atu kiai.

Ko hono malie he koe tokolahi 'o e kakai moe ngaahi kulupu  'oku fai 'a e taufehi'a kiai 'oku te'eki kenau mo'ua 'i ha Fakamaau'anga pe fakamo'oni'i faka-Fakamaau'anga 'oku mo'oni 'a e tukuaki'i 'oku 'uhinga ai 'a e taaufehi'a mo e lotokovi 'a e kakai kiate kinautolu.

Tau toki hoko atu...