Menu
cache/resized/7a303faa48902efd848c7494b9385c2b.jpg

RED

Rapid Engineering Diagnostic

Specialize in:

...
Latest News

Tali ki hono Fehu'ia Lisi Mala’e Vakapuna Lupepau’u Featured

Tali ki hono Fehu'ia Lisi Mala’e Vakapuna Lupepau’u

16 Ma'asi, 2015

‘Oku ‘i ai ‘a e talanoa mo e tohi fehu’i ‘oku ha he ngaluope ‘i he Facebook fekau’aki mo hono lisi mo hono fakalao’i ‘o e Mala’evakapuna Lupepau’u ‘i he tofi’a ‘o Fotu 'i Leimatu'a. 

‘Oku mahino pe ‘a e makatu’unga ‘o e tohi fehu’i ko’eni mei a Ma’ukakala Tonga koe fai ‘i he ‘uhinga ‘oku ‘ikai fu’u mahino ‘o hā pe ia hono fehu’ia ‘a e ngaahi me’a ‘oku ‘ikai hano makatu’unga pe ha mo’oni ai ‘o ‘ikai lau kiai ‘a e ‘ikai mahino ‘a e feitu'u ke fai kiai ‘a e fehu’i. ‘I hono ‘ai mahino ange ‘oku ‘i ai ‘a e Potungaue ki he Fonua mo e Savea pehe ki he Potungaue ki e Ngaahi Ngāue Lalahi ‘a ia ‘oku nau tokangaekina ‘a e Fefolau’aki Vakapuna Sivile pehe ki he Potungaue Lao pea na’e totonu ke tomu’a fakahoko ha fekumi kiai pea toki fakahoko ‘a e fa’ahinga tohi fehu’i takihala pehe ni.

Na’e ‘ikai ha fakakaukau ke tali ‘a e  tohi ni he ‘oku ‘ikai ko’ene toki ‘asi ‘eni he na’e paaki ‘e he Nusipepa Talaki ‘a e tohi natula tatau mo’eni ‘i he ‘aho 31 Tisema 2013 pea fakamo’oni ki ai ‘a Salesi Maketi Kauvaka. Na’e ma’u 'a e fakamatala mei a Salesi Maketi Kauvaka mo ‘ene kole fakamolemole he ko hono fekau’i ‘ia ‘e ‘Etuate Lavulavu ‘o makatu’unga ai ‘ene fakamo’oni hingoa ki he tohi ni pea paaki ‘e he Nusipepa Talaki. ‘Oku toe ma’u mo e tatau ‘a e tohi ‘imeili kole fakamolemole ‘a ‘Etuate Lavulavu kia Dr. Viliami Uasike Latu ‘i he ‘aho 17 ‘o Ma’asi 2014 fekau’aki mo hono paaki ‘o e tohi ni pea pehe ki he loto ‘a ‘Etuate Lavulavu kene fakahoko ha kole fakamolemole ‘i he Talaki fekau’aki mo hono pulusi ‘o e tohi ni.

Na’e fakahoko foki ‘e Uho ‘O Vava’u ‘a ia koe Matapule ia ‘a Fotu ‘o Leimatu’a ha tohi ki he ‘Etita ‘o e Talaki ‘i he mahina ko Fepueli ‘o e 2014 ‘o fakaha ‘a e ta’efiemalie ‘a e kainga fekau’aki mo e tohi tukuaki’i hala mo fakalotokovi ko’eni mo fakaha ‘oku ‘ikai ha mo’oni heni he ‘oku melino ‘enau nofo mo e Ma’utofi’a pea ‘e hā atu ki tu’a ‘oku ‘i ai ha fehulunaki ‘a ia ‘oku ‘ikai kenau angamaheni kiai. Kaikehe kuo mahino pe foki na’e fakahoko kotoa ‘eni ‘i he ‘uhinga faka kemipeini ki he Fili Falealea ‘o e 2014 pea ke takihala’i ‘a e tokanga ‘a e kakai ke tupunga ai ha taaufehi’a pea kuo tau situ’a mei ai.

‘Oku mahino lelei ‘a e Lao Kelekele ‘o e fonua pea ‘oku tohi ‘uli’uli mo hinehina. Ko e ngaahi ‘api tukuhau na’e tu’u ‘i he ‘elia ‘o e Mala’e Vakapuna Lupepau’u na’e ‘osi totongi huhu’i kotoa ‘e he Pule’anga Tonga ‘i he taimi na’e langa ai ‘a e Mala’e Vakapuna Lupepau’u ‘i he fitungofulu tupu si’i (1970 tupu) pea ‘oku ma’u kotoa ‘a e lekooti ko’eni ‘i he Potungaue Fonua & Savea pehe ki he Potungaue ki he Ngaahi Ngaue Lalahi ‘a ia ‘oku malumalu ai ‘a e Fefolau’aki Vakapuna Sivile ki he kakai na’e kau honau ngaahi ‘api ‘i he ‘elia ‘oku tu’u ai ‘a e Mala’evakapuna Lupepau’u pea fakafoki leva ‘a e tofi’a ki he Ma’u Tofi’a ‘i he taimi koia ‘o fakatatau ki he Lao Kelekele pea toki lisi leva mei ai ‘e he Pule’anga.

Ko e ngaahi ngaue kotoa ko’eni na’e fakahoko fakatatau ki he Lao Kelekele mo e Lao ‘o e Fonua pea na’e toki hoko hake pe ‘a e Laini Fo’ou ‘oku ‘i ai ‘a e Fotu ‘o e ‘aho ni ‘i he 1981 kuo fuoloa hono fakahoko ‘o e ngaue ko’eni. Ko e me’a tatau na’e muimui ki ai ‘a e Pangike ‘a Mamani ‘i he fengaue’aki mo e Pule’anga Tonga ‘i he 2011 fekau’aki mo e lisi ko’eni ‘i hono teuteu ke nau tokoni’i hono fakalelei ‘a e Mala’evakapuna Fua’amotu mo Lupepau’u pea na’e tali lelei ‘e he Kapineti ‘a ia na’e fakahoko ‘i he founga tatau ki he Tu’ipelehake pehe kia Lord Kalaniuvalu.

Ko hono fehu’ia ‘a e fengaue’aki na’e fakahoko mo e Tokoni Palemia ‘o e Pule’anga motu’a Samiu Vaipulu ke fakavave’i ‘eni ‘oku toe fu’u fakaoli moia he koe tokoni ‘eni ‘a e Pangike ‘a Mamani ki he fonua pea na’e ‘ikai ke loto ‘a Fotu ki heni ka ko hono kole ‘e he Pule’anga ‘i he ‘uhinga ke lava ke fakalelei ‘a e Mala’evakapuna Lupepau’u ‘i he ‘uhinga ke toe fakalakalaka ange ai pea ke lelei ki he fonua fakaluakufua pea ke ‘oua na’a holomui ‘a e Pangike ‘a Mamani mo e tokoni laulau miliona ko’eni ki he langa fakalakalaka ‘a e fonua.

Na’e fehu’ia foki ‘a e ngaue ko’eni ‘e he Paati ‘Otu Motu Anga’ofa pea na’e fakahū ai ‘e he Fakafofonga Fale Alea Fika 8 ‘o Tongatapu ‘i he Teemi Faka Falea Alea 2010-2014 Sione Havea Taione ‘i he 2012 ‘a ‘ene kole ki he Fakamaau’anga Lahi ke fai hano vakai’i (Judicial Review) ‘a e ngaahi ngaue ki he Lisi ‘o e ongo Mala’e Vakapuna ‘a Fua’amotu mo Lupepau’u pehe ki he ngaahi totongi huhu’i fekau’aki mo e ngaue ko’eni ‘i he tokoni ‘a e Pangikē ‘a Mamani . Na’e ‘ikai tali ‘e he Fakamaau’anga Lahi ‘eni pea toe fakahā mei he Fakamaau'anga Lahi 'a e Fonua ‘oku fakalao ‘a e ngaue ko’eni.

‘Oku toe fakamahino heni pea ‘oku ‘oku ma’u katoa ‘a e lekooti ‘i he Fale Pa’anga na’e ‘ikai ke totongi ‘e he Pule’anga Tonga ha pa’anga ‘e taha miliona ki he Ma’u Tofi’a Fotu pea ko Fotu pē ‘a e Ma’u Tofi’a na’e ‘ikai totongi kiai ha pa’anga. ‘Ikai ngata ai ‘oku ‘ikai ha kakai ‘oku kau honau ‘api lesisita pe ‘oku ‘i ai ha’anau totonu ki he lisi ko’eni ‘o hange koe tukuaki’i hala mo fakamahamahalo ko’eni.

‘Oku fakaoli ‘a e fa’ahinga fakanafala pehe ni he ‘oku taumu’a ke taki ‘a e tokanga ‘a e kakai ki he moveuveu lolotonga ia ‘oku ‘ikai ha makatu’unga. ‘Oku toe pango ange koe fakakau mai ai mo e kolo ‘Eiki ko Holonga pea koe Tofi’a foki ‘eni ‘o e Tama Tu’i ‘a ia ‘oku ‘ikai ha kaunga ki ai ‘a Fotu pea ‘oku mahino lelei pe ‘oku ‘i ai ‘a e konga ‘o e Mala’evakapuna Lupepau’u ‘oku ma’u atu ia ki he Tofi’a ‘o e Tu’i pea ‘oku mahino pe moe tu’utu’uni ‘a e Lao kiai.

‘Oku ‘i ai ‘a e tau’ataina faka Konisitutone ‘a e Ma’utofi’a ‘a Fotu ki ha’ane tu’utu’uni mo ha’ane fakakaukau ki he ngaahi ngaue ‘oku loto kiai fakatatau ki he Lao pehe ki he fokotu’utu’u ki hono famili mo ‘enau ngaahi ngaue ka ‘oku ‘ikai koha me’a ia ke kaunga kiai ‘a e papilika ‘o hange koe fa’ahinga ‘aliaki ko’eni ‘a ia ‘oku taumu’a ki he fakaongoongo kovi kae hilio ai ‘a e fakamahamahalo mo e ma’uhala.

'I he taimi tatau 'oku fekoekoe'i mo melino 'a e nofo 'a e famili ko'eni pea 'oku 'ikai puli ia ki he Kainga 'o Fotu. ‘Oku ‘ataa foki mo e Fakamaau’anga ‘o e Fonua 'o fakatatau ki he Lao 'o e Fonua kapau ‘oku fie kumi ‘e ha taha ha’ane pe 'oku 'i ai ha'ane totonu ki he kaveinga ko'eni he koe fonua tau’ataina ‘a Tonga. 

Na’e ‘ikai foki ke fai ha toe fakakaukau ‘e toe ‘ohake ‘a e kaveinga ni ‘o hange ‘oku hā atu ‘i ‘olunga pea na’e tali lelei pe foki mo e kole fakamolemole ne hā mai ‘i he tohi ‘imeili ‘a ‘Etauate Lavulavu ka ‘oku toe ‘ohake heni ‘a e fa’ahinga takihala ko’eni pea ‘oku mahino pe foki ko Ma’u Kakala Tonga koe ‘ilamutu ‘o ‘Etuate Lavulavu ka ‘oku ‘i ai ‘a e faka’amu ‘oku mahino atu.

Faka’apa’apa mo e ‘Ofa Atu

Dr. Viliami Uasike Latu

2 comments

  • Siosio lelei....
    Siosio lelei.... Thursday, 16 April 2015 23:40 Comment Link

    Oku fkofa ange Koe vivili ae Masiva fkatamai he tokolahi pea nau oho kui holo he lotokovi o mahalo kovi mo atamai kovi holo pea kapa hake ke mahalo kovi kihe Eiki o Leimatu'a... Na'a mou i fe? Mou omi mei fe? Pea ko homou teholo ki fe?

    Report
  • Angaikava
    Angaikava Thursday, 26 March 2015 00:22 Comment Link

    Mahalo koe 'uhinga 'eni ia ki he 'api nofo'anga 'o Leimatu'a 'i Neiafu 'oku ma'u 'e Lavulavu

    Report

Leave a comment

Make sure you enter all the required information, indicated by an asterisk (*). HTML code is not allowed.

back to top