Menu
cache/resized/7a303faa48902efd848c7494b9385c2b.jpg

RED

Rapid Engineering Diagnostic

Specialize in:

...

Ko e Ngaahi Lea 'Ingilisi Heliaki Mālie Featured

Ko e Ngaahi Lea 'Ingilisi Heliaki Mālie

FONUA MOE TALA/CULTURE AND LANGUAGE

‘ATIKOLO 36: KOE NGAAHI LEA ‘INGILISI HELIAKI MĀLIE

Fai ‘e Palōfesa Hūfanga Dr ‘Ōkusitino Māhina
Professor of Art, Culture + Critical Anthropology
Moana University + Vava‘u Academy for Critical Inquiry + Applied Research

Na‘a ku lave, he ‘akikolo 35, kihe ngaahi lea Tonga heliaki (lea Tonga poloveape pē lea Tonga fakatātā) faka‘ofo‘ofa mo loloto fo‘ou ka teu tālave heni, he ‘atikolo 36, kihe ngaahi lea ‘Ingilisi mohu mo fonu, ‘o liliu kihe lea Tonga. ‘Oku faingata‘a ‘ae liliu ha lea/tala ‘e taha kiha lea/tala ‘e taha, ‘o ‘uhinga he ‘oku kehekehe ‘ae founga hono fokotu‘utu‘u ‘ae lea/tala ‘e taha mei he lea/tala ‘e taha, ‘aia ‘oku fetu‘utaki ai ‘ae ‘ilo moe poto ‘oku ma‘u he ako, ‘o fa‘oaki he fonua/kalatua, he tā moe vā.

‘Oku ‘uhinga ‘ae heliaki kihe lea‘aki ‘ae me‘a ‘e taha kae ‘uhinga ia kiha me‘a ‘e taha, ‘aia koe me‘angāue faka‘aati mo fakalitilesā ‘oku ngāue‘aki hono fakafenāpasi ‘ae fepakipaki ‘oe ‘uhinga he tufunga lea, faiva lea moe faiva ta‘anga/faiva maau, ‘o hangē koe langimālie kihe fiefia, mate kihe ‘ofa faivevele moe hā fua. ‘E lava ke lau koe lea heliaki koe ta‘anga/maau kohi/laini taha, pea koe ta‘anga/maau koe falukunga lea heliaki, ‘o tatau, potupotutatau mo mālie/faka‘ofo‘ofa hono anga, ‘aia koe to‘onga hono tā moe vā, fuo moe uho

1. Ma‘u hangatonu mei he ngutu ‘oe hoosi (Straight from the horse‘s mouth) – ‘Oku ‘uhinga kiha ma‘u‘anga fakamatala mo‘oni mo falala‘anga.

2. Tō mei he fakapaku kihe loto afi (Out of the frying pan into the fire) – ‘Oku ‘uhinga ki ha‘ate mavahe mei ha faingata‘a lahi kiha faingata‘a toe lahi ange.

3. Fakamu‘omu‘a ‘ae saliote he hoosi (Put the cart before the horse) – ‘Oku ‘uhinga ki hano fai ha ngāue ‘o ‘ikai hokohoko lelei mo maau kae hopohopo takai mo felekeu.

4. Laka ange ‘ae manupuna ‘e taha ‘oku ma‘u he ua faka‘amu (A bird in the hand is worth than two in the bush) – ‘Oku ‘uhinga kiha taha ‘oku ‘ikai topono he me‘a ‘oku ma‘u kae toe havala mo holi holo.

5. Matua fakataha holo ‘ae fanga manupuna fulufulu tatau (Birds of a feather flock together) – ‘Oku ‘uhinga kihe felātani mo vāfeinofi ha kakai ‘atamai mo fakakaukau taha mo manako he me‘a tatau.

6. Taumu‘a kihe ngaahi fetu‘u neongo pē teke a‘usia ‘ae ‘ulufonua (Aim at the stars though you only hit the top of the trees) – ‘Oku ‘uhinga ki hono tuku ‘ae taumu‘a kihe taukakapa moe kilukilua he ‘e lahi ange ai ‘ae me‘a ‘e malava mo ikuna.


ANFF leva ē malanga kuo fatu,
‘Ofa ke a‘u pea tau,
Ka tau toki hoko atu.

Leave a comment

Make sure you enter all the required information, indicated by an asterisk (*). HTML code is not allowed.

back to top