Logo
Print this page

Fakatangi kia ‘Ulukalala ‘o e Kolotau ‘o Feletoa Featured

Fakatangi kia ‘Ulukalala ‘o e  Kolotau ‘o Feletoa

AATI & LITILESĀ/ART & LITERATURE
TA‘ANGA/MAAU & HIVA/POETRY & MUSIC

Fakatangi ‘a Fulivai mo e Hou‘eiki moe Kau To‘a ‘o Vava‘u Lahi kia ‘Ulukalala ‘oe  Kolotau ‘o Feletoa

Fatu ‘ehe pulotu/punake ta‘e‘iloa

1. Tufutele moe Vai-ko-Mangia
Langa hoku ‘ofa ki Teisina
Mo ‘emau folau na‘e talahia
Na‘e afe‘i folau ‘i Maninita
5. ‘Alo-i-Talau, Sia-ko-Kafoa
Langa atu ‘ofa ki Feletoa
‘Ihe tua‘ā ‘i Fatungakoa
‘Amusia pē tavake moe lofa
Na‘e siu mo afe ki Maluhola
10. Mo au ni kuo u mounu vaoa
‘A Olotele moe Sina‘e
Tau moe Tu‘i Tonga Fefine
Ko hotau fonua ni ka vale
Tui kihe lea ‘ae fefine
15. Tu‘anaki‘auka ki Makave
Koe fua‘anga ‘o ‘ete fa‘ē
Mate tahi ē, mate ha‘i ē

Koe ki‘i fakamatala nounou

‘Oku taku koe ta‘anga ni koe fakatangi ‘a Fulivai moe hou‘eiki moe kau to‘a kia ‘Ulukalala (Feletoa) hono ha‘i kinautolu he ngaahi popao ava ‘o nau mate melemo. Na‘e ‘osi pē ‘ena fepaki mo fakalelei mo Toe‘umu hili ‘ene kapa ‘ae kolotau Feletoa na‘e tala leva ‘e ‘Ulukalala (Feletoa) ‘ae fono ki Makave, ‘aia na‘e puke pōpula ai he‘ene kongakau ‘ae hou‘eiki moe kau to’a na‘e angatu’u ange ki ai, ‘o ha’i he ngaahi popao mama ‘o nau mate melemo mo fulutāmakia kotoa. Na‘e fe‘unga kotoa ‘ae kau mate moe toko 18 pea kau ai ‘ae hou‘eiki moe kau to‘a ko Naufisi, Tōpui, Naufahu mo Pupunu.

‘Oku ngalingali na‘e hoko ‘eni he ta‘u 1800 tupu si‘i, ‘o fe‘unga ‘eni moe ‘i Tonga ‘ae Papālangi ‘Ingilani ko Malinā (Mariner) na‘e toe ‘iloa ko Tokiukamea hono fakahingoa ‘e ‘Ulukalala (Feletoa) ko hono foha ohi.

‘Oku mālie fau mo loloto atu ‘ae ta‘anga fakatangi ni, ‘o ngāue‘aki ‘ehe pulotu fa‘u/punake kakato ‘ae fa‘ahinga heliaki ‘e ua, ‘aia koe heliaki fakafetongiaki (qualitative, epiphoric heliaki) – ‘o hangē koe kohi/laini 8-10: “‘Amusia pē tavake moe lofa, Na‘e siu mo ake ki Maluhola, Mo au ni kuo u mounu vaoa” – ‘aia koe ‘uhinga kihe tu‘unuku mai ‘ae mate kae monū‘ia pē koe tavake moe lofa ‘oku tau‘atāina ‘ena siu mo ake ki Maluhola – moe heliaki fakafekauaki (associative, metaphoric heliaki) – ‘o hangē koe kohi/laini 1, ‘aia ‘oku ‘uhinga ‘ae Vai-ko-Tufutele (pē Vailahi) moe Vai-ko-Mangia ki Mataika mo Mangia.

‘Oku kāinga vāofi ‘ae faiva fakatangi (performance art of crying/wailing) moe faiva fakamamahi (performance art of tragedy). ‘Oku ma‘u ‘ae lea mounu vaoa moe mounu lalata mei he faiva heulupe (performance art of pigeon-snaring), ‘o hangē koe lea motu manoa (motu ‘osi), ‘aia ‘oku motu ‘ae afo (pē manoa) ‘oku ne ha‘iha‘i ‘ae lupe mounu (pē mounu lalata), ‘o toe puna ia kihe vao ‘o kaivao, ‘aia ‘oku toe hoko koe mounu vaoa.

Nepituno Media Online © 2015. All rights reserved.