Sosefo Fietangata Havea koe 'Akilolosisi moe 'Atisi ^Featured

Ko e Lapita ko e hingoa ia na'e fakahingoa'aki 'e he kau 'akiolosisi (archaeologist) mo e kau lingikuisi (linguist) 'o e fanga kui 'a e kau Polinisia 'o kau ai 'a Tonga. Ko Lapita ko e feitu'u 'i Niu Kaletonia na'e fua 'ilo ai 'a e ngaahi kongokonga kulo 'umea 'o e ngaahi kulo na'a nau ngaohi mo teuteu'aki 'a e ngaahi kupesi faka'ofo'ofa mo ngaue'aki lahi 'i ono'aho ha ngaahi ta'u 'e 5,000 tupu.

Taha 'o e ngaahi 'aati 'a Sosefo Havea

Ko Sosefo ko e 'akilolosisi ka 'oku ne to e hoko 'eni ko e 'atisi 'o ne tanaki atu kiai 'ene ngaahi taukei mohu mo masani faka'aati, fakaako mo fakafaiako kehekehe 'a ia 'oku nau tumutumu kotoa he'ene 'aati. 'Oku kau ai mo e fetautaulaki mo felalavai hono ngaahi konga fakatoto mo fakafonua ki 'Uvea, Vava'u, Ha'apai, 'Eua mo Ma'ofanga.

Na'e fua ako 'a Sosefo 'i Sangato Sione pea ne hoko atu ki 'Atenisi 'o ma'u ai hono AA mo e BA mo e 'Univesiti 'Aokalani 'o ma'u ai hono ongo MA he 'akiolosisi mo e lao fakavaha'apule'anga mo Mesi 'Univesiti 'o ma'u ai hono MA he sosiolo polisi pea mo faka'osi'osi hono PhD he lao fakavaha'apule'anga he 'Univesiti Vikatolia 'o Uelingatoni 'i Uelingatoni. 'Oku toe faiako he 'Univesiti Te Wananga.

'Ata mei he faka'ali'ali 1

Neongo 'oku ngaue'aki 'e Sosefo 'a e ngaahi me'a tupu'a (old material) 'o hange ko e feta'aki ko e "kenivasi" (canvas). kupesi mo e koka-kula (red koka sap) mo e tongo-'uli (black tongo sap) ko e vali (paint) mo e vaitohi (ink) ka 'oku makehe (original), mohu'atamai (creative) mo fo'ou (innovative) 'a e founga (tekiniki; techniques) 'oku ne ngaue'aki 'a e feta'aki, kupesi, vali mo e vaitohi.

'Oku makehe 'a e 'aati 'a Sosefo mei he ngaahi ngaue faka'aati makehe, mohu'atamai mo fo'ou 'a e ni'ihi 'o e kau 'atisi 'o hange ko Sopolemalama (Filipe 'Onevela Tohi), Semisi Fetokai Potauaine mo Lepuha (Uili Lousi) 'a ia 'oku nau ngaue'aki 'a e ngaahi kupesi tu'ufonua 'o ngaue'aki 'a e me'a fo'ou (material) mo e founga/tekiniki (technique) fo'ou.

'Ata mei he faka'ali'ali 2

'Oku kau heni 'ene ngaue'aki makehe, mohu'atamai mo fo'ou 'a e kupesi "fakahihifi"/"matahihifi" 'o 'ikai ngata pe he fuo moe uho (form and content) 'o e 'aati ka e to e pehe hono faka'esia (frame). 'Oku 'iloa 'a e kupesi (tekiniki) ni he art fakaUesite ko e "cubisim" na'e kamata he senituli 20 pea na'e taki ai 'a e 'atisi Sepeni (na'e hikifonua ki Falanise) 'iloa fakamamanilahi ko Pikaso (Picasso).

'Oku ngaue'aki foki 'e Sosefo 'a e lanu tu'ufonua 'a Tonga mo e Moana ko e kula/kulokula (red) mo e 'uli/'uli'uli (black) mo e hina/hinehina pe tea/tetea (white) ka ko e hina/hinehina pe tea/tetea (white) ko e kula/kulokula pe ia.

Na'e fo'ou 'a e hu mai 'a e "cubism" 'i 'Iulope he senituli 20 ka na'e 'osi fou mai ai 'etau fanga kui he ngaahi ta'u 'e 5,000 kimu'a he'enau fua nofo'i 'a Tonga 'a ia 'oku 'iloa ko e kupesi "fakahihifi"/"matahihifi" 'a ia ko e fakafelavai (intersection) pe fakahoko (connection) mo e fakamavahe (separation) 'a e kohi (line)/ta (time) mo e va (space)

'Ata mei he faka'ali'ali 3. 'Oku 'asi he taa ni 'a Dr. Teresia Teaiwa mo Sosefo Havea ko e Talekita 'o e Ako ki he Pasifiki Univesiti 'o Ueilngatoni

'Oku 'asi lahi 'eni he ngaahi kupesi tupu'a 'o hange ko e manulua, tokelauFeletoa, amoamokofe, kefukefu, pangaikafa, ve'etuli mo e ha fua 'a ia 'oku tefito kotoa he fakafelavai (intersection) pe fakahoko (connection) mo e fakamavahe (separation) 'a e kohi (line)/ta (time) mo e va (space).

Mei hema ki mata'u: Palofesa Hufanga Dr 'Okusitino Mahina; Diane Greenwood-Havea mo Sosefo Fietangata Havea. Ko hono foaki 'e Sosefo mo hono hono hoa Diane Greenwood 'a e 'aati tavalivali ko e "Ta-Va Mo'onia: Time-Space Theory" 'oku makatu'unga he fakafelavai (intersection) pe fakahoko (connection) mo e fakamavahe (separation) 'a e ta (time) mo e va (space) ki a Palofesa Hufanga Dr 'Okusitino Mahina.

'Oku makatu'unga fakamatematika/fakafika kotoa 'eni 'o tatau pe 'a e kupesi "fakahihifi"/"matahihifi" mo e tisaini "cubism" he siomita ko e mafu tefua 'o e fika 'o hange pe ko e tefito 'a e lea he kalama ko e tama'imata 'o e lea.

'Oku makatu'unga kotoa heni 'a e fakakaukau 'o pehe, "Ko Sosefo ko e Pikaso (Picasso) ia 'o Tonga mo e Moana, pea ko Pikaso (Picasso) ko e Sosefo ia 'o Sepeni/Falanise mo 'Iulope."