Logo
Print this page

Faka’auha ‘o e Tongo ‘i Popua: Fakalakalaka Vs. ‘Atakai Featured

Faka’auha ‘o e Tongo ‘i Popua: Fakalakalaka Vs. ‘Atakai

21 Sanuali, 2016. ‘Oku lolotonga lele foki ‘a hono ngaohi mo faka-matamatalelei ‘a e ‘elia ‘i he afenga ki Popua mei he Hala Vuna pea ‘oku taumu’a foki ‘a e ‘elia ko’eni ko e paaka ke mālōlō kiai ‘a e kakai ‘o e fonua ‘o hange ko hono fakahā mei he ma’umafai.

Ko e fakakaukau ‘eni ia ‘oku mahu’inga pea lelei ka ‘oku ‘i ai hono nunu’a mo e ola ‘oku fuahia ai ‘a natula mo e ‘atakai ‘o hangē koia kuo hoko ‘i hono faka’auha ‘o e tongo ‘i he ‘elia ko’eni.

‘Oku toe mahu’inga pe foki mo e fakalakalaka mo hono fakamatamatalelei ‘o e fonua pea ‘oku ‘ikai ke puli koe poloseki ‘eni ‘oku laumalie lelei ki ai ‘a e Palēmia mo ‘ene Kapineti. Na’e fakahoko foki ‘i he ‘elia ko’eni ‘a e Paati Kilisimasi ‘a e Palēmia mo e Pule’anga ‘i he mahina ko Tisema kimu’a ia pea kamata hono teke mo faka’auha ‘a e tongo ke langa ‘a e paaka ko’eni. ‘Oku lahi foki mo e taimi ‘oku ma’unga nofo ai ‘a e Palēmia ki he ngāue ko’eni.

Kaikehe, na’e lele foki ‘a e fanongonongo faka-Pule’anga ‘i he ta’u 2015 ‘a ia koe ‘Eiki Palemia na’e me’a mai ‘i he Letiō ‘o fakatokanga ki he fonua ke ‘oua ‘e tā mo faka’auha ‘a e tongo ‘o makatu’unga ‘i he mahu’inga ‘a e ‘atakai mo e feliuliuaki ‘a e ‘Ea (Climate Change). Ko e fanongonongo ko’eni na’e lele tātu’olahi pea na’e ‘ilo lelei kiai ‘a e fonua.

Kaikehe ‘oku makatu’unga mei heni ‘a e sio tau’atāina ki he poloseki ko’eni pea ‘oku angamaheni pe foki hono mu’aki fakahoko ‘a e EIA (Enivironment Impact Assessment) pe ko hono sivisivi’i ‘a ’ene uesia ki he ‘atakai pea toki fakahoko ha fa’ahinga poloseki tautautefito ki he ngaahi tafa’aki ‘oku mata’ā kiai ‘a e tokanga ‘a e Potungāue ‘Atakai ‘o kau ai ‘a e tongo. ‘Ikai ngata ai ka koe Feliliu’aki ‘a e ‘Ea ‘oku kau ia he ‘asenita fakamamani lahi fika ‘uluaki pea ‘oku tekemui ai ‘a Tonga ni moe ‘Otu Motu Pasifiki.

Na’e ma’u foki ‘a e fakamatala mei he taha ‘o e kau ngāue ‘i he Potungāue Savea mo e ‘Atakai pea ne fakahā koe fakamatala ‘oku nau ma’u ‘oku sai pe koā he koe tongo tu’u lotofonua ‘eni ia pea ‘oku mahu’inga foki ‘a e paaka ki he kaime’aki mo e malōlō’anga ‘o e kakai ‘o e fonua.

‘Oku ki’i tu’u fakataimi mai ‘a e ngāue pea ‘oku ‘ilonga lelei ‘a e tafe mai ‘a e tahi ki he ‘elia ko’eni kuo faka’auha ai ‘a e tongo ‘o mahino mei ai ‘oku kei a’u mai pe ‘a e tahi ia ki he ‘elia ko’eni pea koe ‘uhinga ia ‘oku tu’u ai ‘a e tongo mo hono fatongia fakanatula ki he fonua.

Ko e ‘elia ko’eni ‘oku lolotonga lele ai ‘a e poloseki ko hono feinga’i ke to’o ‘a e kona mei he ‘elia ko’eni ‘a ia na’e fuoloa ta’u ‘ene hoko koe lingi’anga veve ‘a e fonua. ‘Oku malava pe ketau fifili pe tene uesia nai ‘a e taumu’a ke hoko ‘a e ‘elia ko’eni ko e malōlō’anga mo e paaka ki he kakai ‘o e fonua.

Nepituno Media Online © 2015. All rights reserved.